%0 Journal Article %T تحلیل تغییر شکل قاره‌ای زمان حاضر در محدوده فلات ایران با استفاده از تانسور کرنش مستخرج از مشاهدات دائم و دوره‌ای GPS %J فیزیک زمین و فضا %I موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران %Z 2538-371X %A راست‌بود, اصغر %D 2023 %\ 05/22/2023 %V 49 %N 1 %P 97-117 %! تحلیل تغییر شکل قاره‌ای زمان حاضر در محدوده فلات ایران با استفاده از تانسور کرنش مستخرج از مشاهدات دائم و دوره‌ای GPS %K گرادیان جابجایی %K نزدیک‌ترین همسایگی %K فواصل وزن‌دار %K فلات ایران %K GPS %R 10.22059/jesphys.2023.343072.1007431 %X با استفاده از بردارهای سرعت دائم و دوره‌ای GPS می‌توان به تانسور گرادیان جابجایی دست یافت و با محاسبه تانسور کرنش و کمیت‌های اسکالر مستخرج از این تانسور به بررسی تغییر شکل قاره‌ای و تفسیر زمین‌ساخت منطقه با توجه به گسل‌های فعال شناخته شده پرداخته شود. در این تحقیق برای فلات ایران در محدوده برخورد مایل صفحه‌های زمین‌ساختی عربستان و اوراسیا تانسور گرادیان جابجایی با حل مسئله معکوس با استفاده از بردارهای سرعت مسطحاتی  GPSمحاسبه شد. سپس تانسور کرنش و کمیت‌های اسکالر مستخرج از آن یعنی محورهای اصلی کوتاه‌شدگی و کشیدگی، نرخ دوران حول محور قائم، کرنش برشی بیشینه و اتساع دوبعدی برآورد شده است. نتایج تحلیل با ویژگی‌های زمین‌ساختی بلندمدت در مناطق وسیعی از فلات ایران سازگار است که نشان می‌دهد میدان سرعت GPS منعکس‌کننده فرآیندهای زمین‌شناسی زمان حاضر فلات ایران است. تغییرات دامنه و جهت دوران حول محور قائم به‌دلیل تغییر شکل توزیع شده در سرتاسر فلات است. وجود مناطق بزرگ با نرخ‌های دوران تقریباً ثابت و کم دامنه نشانگر دوران اجسام شبه صلب در داخل فلات برخوردی ایران است که توسط گسل‌های فعال احاطه شده‌اند. دامنه کوتاه‌شدگی در مناطق داخلی نسبت به مرزهای فلات پایین‌تر بوده و تقریباً در همه جای فلات نرخ اتساع منفی است. نرخ اتساع منفی با بالاآمدگی قائم پوسته و کوه‌زایی همراه است. حداکثر مقدار اتساع دوبعدی منفی در بخش جنوبی البرز شرقی برابر 3-10×1/8 و 3-10×6/4 در سال به‌ترتیب با روش‌های نزدیک‌ترین همسایگی و فواصل وزن‌دار محاسبه شد. %U https://jesphys.ut.ac.ir/article_90615_9a052905332f15ef1705deb9018e33f0.pdf