ORIGINAL_ARTICLE
طیفهای طرح برای ساختگاههای سنگی ایران با ملاحظات بزرگی و فاصله و مقایسه با طیفهای حاصل از تحقیقات منطقهای
از آنجا که روش دقیقی برای پیشبینی جنبشهای زلزلههای آینده در یک منطقه وجود ندارد، منطقی است که از طیفهای تابعهای جابهجایی، سرعت و شتاب برای برآورد بیشینه مقادیر نیروهای طراحی استفاده شود. در این تحقیق، طیفهای پاسخ و طرح شتاب برای ساختگاههای سنگی در ایران بهدست میآید. بدینمنظور، دادههای شتابنگاری ایستگاههای مستقر بر ساختگاههای سنگی گردآوری، تصحیح خط مبنا و فیلتر شده و با کنترل طیف فوریه هریک از نگاشتها، صحت حذف نوفه کنترل میشود. بهاینترتیب 103 نگاشت قائم و 109 نگاشت افقی قابلقبول فراهم شده است. برای در نظر گرفتن اثر فاصله و بزرگی، دادههای حاصل برحسب فاصلههای گوناگون ایستگاهها از رومرکز زمینلرزهها، به دستههای با فاصله نزدیک (km 0-35)، فاصله متوسط (km 35-65) و فاصله دور (km 100-65) و بزرگی زمینلرزهها به بازههای با بزرگیکوچک (5/4-5/5)، متوسط (5/5-5/6) و بزرگ (5/6-5/7) تقسیم شدهاند. با بهدست آوردن شتاب طیفی دادهها و مقیاسکردن آنها به اوج شتاب زمین مربوط به خود، طیف پاسخ در میرایی 5% برای هریک از نگاشتها، بهدست میآید. با توجه به بازههای فاصله و بزرگی مورد اشاره، از طیفهای پاسخ، میانگینگیری میشود و پس از هموارسازی، طیفهای میانگین و میانگین بهعلاوة انحراف معیار شتاب افقی و قائم هموار شده برای میرایی 5% رسم میشوند. بهمنظور مقایسه، طیف طرح برای شرایط مشابه با استفاده از روابط تضعیف آمبرسیزو همکاران (2005) تهیه میشود. مقایسة طیفهای حاصل از این تحقیق و تحقیقات منطقهای آمبرسیز نشان میدهد که همبستگی بهنسبت خوبی بین طیفها، در دورههای بزرگتر از حدود 19/0 ثانیه و همبستگی ضعیف در دورههای کمتر از آن وجود دارد.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50625_da9e88a7adaf4a5ee19ac2bc97abd469.pdf
2014-06-22
1
16
10.22059/jesphys.2014.50625
اوج شتاب زمین
میرایی
شتاب طیفی
طیف پاسخ
طیف طرح
حمیدرضا
جوان امروز
hamidjavan@ut.ac.ir
1
گروه فیزیک زمین، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
مرتضی
اسکندری قادی
ghadi@ut.ac.ir
2
دانشکده مهندسی عمران، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران
AUTHOR
نوربخش
میرزائی
nmirzaii@ut.ac.ir
3
گروه فیزیک زمین، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تعیین ساختار سرعتی پوسته جنوب شرق ایران براساس نوفه محیطی لرزهنگاشتهای باندپهن
هدف از این تحقیق بررسی نوفه (نویز)های محیطی و پردازش آنها برای محاسبه تابع همبستگی متقابل ایستگاههای لرزهنگاری باندپهن در ناحیه جنوب شرق کشور است. با استفاده از تبدیل فوریه گسسته، آنالیز طیفی امواج سطحی روی تابعهای همبستگی متقابل ناشی از ارتعاشات محیطی برای محاسبه خم (منحنی)های پاشندگی سرعت گروه موج ریلی صورت گرفته است. سپس با استفاده از مدلسازی خمهای پاشندگی موجهای سطحی ریلی، ساختار سرعتی پوسته در ناحیه جنوب شرق کشور مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه خمهای پاشندگی ناحیه جنوب شرق کشور با خمهای پاشندگی مولفه قائم لرزهنگاشتهای زمینلرزه 21 اردیبهشت 1392 شمال جاسک با بزرگی (3/6ML=) که در فاصله تقریبی 160 کیلومتری شرق ایستگاه لرزهنگاری باند پهن بندرعباس (BNDS) به وقوع پیوسته است، تطابق خوبی را نشان میدهد. علاوه بر آن ساختار سرعتی محاسبه شده براساس تابع گرین ارتعاشات محیطی با ساختار سرعتی ناشی از آنالیز موج ریلی زمینلرزه 21 اردیبهشت 1392 شمال جاسک توافق قابل قبولی را آشکار میسازد. این نتایج درحکم نخستین تجربه موفق از مقایسه تطبیقی خمهای پاشندگی تابع گرین تجربی ارتعاشات محیطی و خمهای پاشندگی موج ریلی زمینلرزه واقعی در ایران است و اهمیت و کارایی ثبت و ذخیره ارتعاشات محیطی بهصورت پیوسته در ایستگاههای لرزهنگاری باند پهن برای محاسبه ساختار سرعتی پوسته زمین را تایید میکند.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50627_e4d74df17e8c44333d20a889ab289bbe.pdf
2014-06-22
17
30
10.22059/jesphys.2014.50627
ارتعاشات محیطی
تابع همبستگی متقابل
آنالیز طیفی
خم پاشندگی موج سطحی ریلی
رامین
موقری
1
ژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران
AUTHOR
غلام
جوان دولوئی
javandoloei@iiees.ac.ir
2
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران
LEAD_AUTHOR
مژگان
نوروزی
3
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران
AUTHOR
احمد
سدیدخوی
asadid@ut.ac.ir
4
گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شبیهسازی جنبش نیرومند زمین برای زمینلرزه اول 21 مرداد 1391 اهر-ورزقان، شمال غرب ایران به روش کاتورهای گسل محدود
یکی از روشهای بررسی زمینلرزهها با استفاده از شتابنگاشتها روش شبیهسازی جنبش نیرومند زمین است. شبیهسازی جنبش نیرومند زمین بهویژه برای مناطقی که از آن دادهای در دسترس نیست، نقش مهمی در برآورد پارامترهای جنبش نیرومند ایفا میکند. در این پژوهش، پارامترهای گسل مسبب اولین زمینلرزه 21 مرداد 1391 اهر-ورزقان با بزرگای گشتاوری 4/6 که در ایستگاه شتابنگاری مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن ثبت شده است با شبیهسازی به روش کاتورهای گسل محدود تعیین شد. برای تعیین پارامترهای گسل مسبب این زمینلرزه از 39 شتابنگاشت که تا فاصله رومرکزی 175 کیلومتر به ثبت رسیده، استفاده شده است. مقدار پارامتر اُفت طیفی برای مؤلفه افقی و مؤلفه عمودی بهترتیب 047/0و034/0 برآورد شد. مدل گسل بهدست آمده برای این زمینلرزه نشاندهنده گسلشی با ابعاد 10 × 15 کیلومتر است. نتایج حاصل نشان میدهد که نقطه شروع گسیختگی در المان 3 × 4 بوده که نشاندهنده انتشار گسیختگی به سمت غرب است. امتداد و شیب صفحه گسل برآورد شده برای این زمینلرزه با میانگینگیری وزنی روی پارامترهای بهدست آمده در هریک از ایستگاههای شتابنگاری شبیهسازی شده با سطح کیفیت A و B، بهترتیب برابر 85 و 83 درجه بهدست آمد. ژرفای کانونی 12کیلومتر و اُفتاسترس60 بار برآورد شد. مقادیر بهدست آمده همخوانی خوبی با نتایج گزارش شده از سوی موسسههای گوناگون دارد.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50629_1342ddf0cd2d203c4301ae9af57c92d4.pdf
2014-06-22
31
43
10.22059/jesphys.2014.50629
شبیهسازی جنبش نیرومند زمین
روش کاتورهای گسل محدود
زمینلرزه اهر-ورزقان
شمال غرب ایران
مجید
معهود
m.mahood@srbiau.ac.ir
1
گروه ژئوفیزیک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
LEAD_AUTHOR
نفیسه
اکبرزاده
nafise.k2@gmail.com
2
گروه ژئوفیزیک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران
AUTHOR
حسین
حمزهلو
51186888
3
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سرعت به روش شباهت تفاضلی خودران با قدرت تفکیک بالا
هدف از تحلیل سرعت، بهدست آوردن مقادیر سرعت برونراند نرمال درحکم تابعی از زمان دورافت- صفر نقاط میانی مشترک در طول خط برداشت لرزهای است. از آنجا که دقت نتایج تحلیل سرعت در روشهایی که بر پایه شباهت هستند، بستگی به روش بهکار رفته برای اندازهگیری شباهت دارد، عرضه روشی که قدرت تفکیک بیشتری را فراهم آورد ضروری است. اگرچه روش ضریب شباهت (Semblance coefficient) بهمنزلة متداولترین روش اندازهگیری شباهت، طیف سرعت با دقت خوبی را فراهم میآورد، اما افزایش پهنشدگی پیکهای طیف سرعت با ازدیاد عمق، عدم قطعیت در تعیین دقیق سرعت را افزایش میدهد. همچنین این روش در تشخیص رویدادهای تداخلی دریک پنجره زمانی کوتاه، وجود پدیده معکوس شدگی قطبیدگی و در مدلهای زمین با لایهبندی نازک، درست عمل نمیکند. برای بهدست آوردن طیف سرعت دقیقتر، در این مقاله دو روش جدید شباهت تفاضلی معین و شباهت تفاضلی خودران با قدرت تفکیک زیاد برای اندازهگیری شباهت معرفی میشود که بر پایه شباهت تفاضلی (Differential-semblance) هستند و با مقدار ضریب شباهت بهدست آمده وزندار میشوند. در این روشها از فن خودرانی (Bootstrapping)، برای چینش تصادفی ردلرزههای ثبت نقطه میانی مشترک استفاده میشود تا انحراف زمان رسید آنها را از حالت افقی بهتر نشان داده و موجب افزایش ضریب شباهت تفاضلی شود. این روشها با کمی هزینه محاسباتی بیشتر، قدرت تفکیک بیشتری را نسبت به روش شباهت متداول فراهم میآورند. افزایش در قدرت تفکیک طیف سرعت به وسیله روشهای پیشنهاد شده، با اجرای آنها روی دادههای لرزهای مصنوعی و واقعی آشکار و با روش مرسوم ضریب شباهت مقایسه شده است.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50631_7e6e4aa96367d4cea0bb5f8a2fc62394.pdf
2014-06-22
45
57
10.22059/jesphys.2014.50631
روش خودران
تحلیل سرعت
شباهت تفاضلی
تصحیح برونراند نرمال
عادل
مجیدی
1
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه
AUTHOR
حمیدرضا
سیاهکوهی
hamid@ut.ac.ir
2
گروه فیزیک زمین، مؤسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
رامین
نیکروز
3
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
درونیابی دادههای لرزهای با مجموعهای از تابعهای منظمساز جدید
در عملیات لرزه اکتشافی اغلب به علت وجود موانع طبیعی، غیرطبیعی و یا صرفهجویی در هزینهها، برداشت داده بهصورت منظم و یک شکل صورت نمیگیرد. بنابراین، نیازمندیم تا با روشهای ریاضی ردلرزههای مفقود شده را درونیابی و بازسازی کنیم. متاسفانه بسیاری از روشهای امروزی در پر کردن درست و دقیق مکان ردلرزه های خالی ناتوان هستند. در سالهای اخیر نظریة نمونهبرداری فشرده در حل مسئله درونیابی و بازسازی دادههای لرزهای بسیار کارآمد ظاهر شده است. براساس این نظریه میتوان ثبتهای لرزهای چشمه مشترک را در یک حوزه تُنُک مناسب (برای مثال حوزه کرولت) و با یک معادلة بهینهسازی، بازسازی و درونیابی کرد. در این مقاله از مجموعهای از تابعهای پتانسیل برای حل مسئله به کمک نظریه نمونهبرداری فشرده بهره میبریم. علاوه بر این روشی نیز برای تعیین پارامتر منظمسازی در این گونه مسائل معرفی خواهیم کرد. سپس نتایج را با تابعهای پتانسیل متفاوت و مرسوم مقایسه میکنیم و در انتها بهترین و بهینهترین تابع پتانسیل که منجر به جوابهای دقیقتر میشود معرفی خواهد شد.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50636_aef64b927e2acc1a6de0ccdd8906903d.pdf
2014-06-22
59
68
10.22059/jesphys.2014.50636
بازسازی و درونیابی لرزهای
نمونهبرداری فشرده
تُنکی
تبدیل کرولت
برهان
توکلی
borhan.tavakoli@ut.ac.ir
1
گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
علی
غلامی
91577787
2
گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
حمیدرضا
سیاه کوهی
hamid@ut.ac.ir
3
گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کاربرد برشنگاری شکل موج دادههای لرزهای در یک بررسی لرزه بینچاهی مقیاس مهندسی
برشنگاری شکل موج دادههای لرزهای به منزله ابزاری کارا در تصویرسازی دادههای لرزهای قادر است تصاویر با قدرت تفکیک زیاد از ساختارهای زمینشناسی عرضه کند و در سالهای اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. از آنجا که در این نوع برشنگاری علاوه بر دادههای زمان سیر از دامنه و شکل موج لرزهنگاشتها نیز استفاده میشود در مقایسه با برشنگاری زمان سیر قدرت تفکیک بیشتری دارد، اما به سبب پیچیدگیهای محاسباتی کمتر مورد استفاده عملی قرار گرفته است. در این مقاله نتایج اِعمال برشنگاری شکل موج روی دادههای لرزهای حاصل از آزمایش بینچاهی عرضه میشود. آزمایش لرزه بینچاهی روشی متداول در بررسی ساختارها و بیهنجاریهای زمین حد فاصل دو گمانه است که با توجه به هندسه برداشت عبوری انعطاف خوبی در پوشش یکنواخت زمین مورد بررسی فراهم میکند. در ادامه، کاربرد روش روی دادههای مصنوعی مورد ارزیابی قرار میگیرد. در انتها نیز دادههای یک آزمایش بینچاهی مهندسی با استفاده از این روش وارونسازی میشود که طبق نتایج آن تصویری با جزئیات بیشتری از ساختار مورد بررسی حاصل میشود.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50632_b0370bee2435e80e4b25bce4176266d5.pdf
2014-06-22
69
82
10.22059/jesphys.2014.50632
برشنگاری شکل موج
لرزه بینچاهی
معادله موج
حیطه بسامد
نوید
امینی
navidamini@ut.ac.ir
1
گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
عبدالرحیم
جواهریان
javaheri@ut.ac.ir
2
دانشکده مهندسی نفت، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ساختاری گسلهای ایرا و نوا در جنوب شرق آتشفشان دماوند با استفاده از روش مغناطیسسنجی
بر اساس اطلاعات زمینشناسی، گسلهای ساختاری ایرا و نوا با روند ESE و دارا بودن سازوکار معکوس در شرق آتشفشان دماوند، جزء سامانه زمینساختی البرز مرکزی محسوب میشوند. ادامه روند این گسلها به سمت غرب، با تعدد شاخههای فرعی فعالی همراه است که با تغییر جهت بارز به زیر گدازههای دماوند در منطقه آب اسک محو میشوند. از آنجا که مطابق تحقیقات جدید، سامانههای نوپای زمینساختی از 2 ± 5 میلیون سال پیش در این ناحیه مستقر شدهاند، حرکات راستگرد فشارشی به نوع چپگرد تغییر یافته است و موجب فعالیتهای بزرگمقیاس ساختاری و مستولی شدن سامانههای تراکششی با روند NNW در البرز شده است. در این تحقیق برای یافتن اثراتی از فعالیتهای جدید زمینساختی و مرور دوباره نظرات پیشین در تطبیق با یافتههای جدید، گسلهای شرقی منطقه چالشبرانگیز دماوند، به روش مغناطیسسنجی بررسی شد. با برداشت بیش از 280 داده مغناطیسی در امتداد دو نیمرخ شمالی- جنوبی و پردازش و تفسیر آنها، نقشههای حاصل از اِعمال فیلترهای انتقال به قطب، مشتق قائم مرتبه اول، ادامه فراسو و سیگنال تحلیلی تهیه و بررسی شدند. از آنجا که خروجی مشتق قائم مرتبه اول از مستندترین روشها برای بررسی نواحی زمینساختی و گسلیده محسوب میشود، لذا با تأکید بیشتر و هماهنگ با بررسیهای ساختاری جدید، نقشه زمینشناسی و تصاویر ماهواری بررسی شد. نتایج جالبتوجه تفسیر و تلفیق این دادهها نشان میدهد که علاوه بر گسلهای دیگری که در این منطقه به موازات گسلهای عمومی (ESE) وجود دارند و در نقشهها وجود آنها نمایش داده نشده و بهواسطه حرکات لغزشی جدید در زیر آبرفتها و واریزه مدفون هستند، روندهایی مطابق با سامانه جدید کششی حاکم بر البرز نیز وجود دارند. روند این گسلها NNW و با سازوکار نرمال، حرکات کششی ناشی از جابهجایی واحدهای سنگی را در خود ثبت کردهاند. شواهد ناشی از فعالیت تراکششی آنها در واحدهای ائوسن به بعد به خوبی مشهود است و بیشتر واسطه بین گسلهای بزرگ پیشینِ با روند شرقی- غربی هستند.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50634_7c3248c59367a55251f0bb8c83a84f94.pdf
2014-06-22
83
96
10.22059/jesphys.2014.50634
آتشفشان دماوند
البرز
گسلهای ایرا و نوا
مشتق قائم
مغناطیسسنجی
بهروز
اسکوئی
boskooi@ut.ac.ir
1
گروه فیزیک زمین، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
صفیه
امیدیان
omidian@mailanator.com
2
دانشکده زمینشناسی، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چالشها در تعریف بیهنجاری جاذبی بوگه در ژئودزی و ژئوفیزیک
سالهای متمادی بیهنجاری جاذبی بوگه به صورتهای گوناگون در بررسیهای ژئودزی و ژئوفیزیک تعریف و محاسبه شده است. این تحقیق به بررسی روشهای کلاسیک و ابهامات آنها، همچنین تحقیقات اخیر در جهت ایجاد یک روش استاندارد برای تعریف بیهنجاری جاذبی بوگه میپردازد. در تحقیق حاضر سعی شده است همه اثرات و مولفههای تاثیرگذار در همه کاربردهای ژئودتیکی و ژئوفیزیکی تا حد دقت چند میکروگال محاسبه شود. در این راستا به ابهامات تعریف بیهنجاری جاذبی (هوای آزاد)، اثر غیرمستقیم ژئوفیزیکی، اثر توپوگرافی و مدلهای تقریبکننده آن، اثر جوّ، نحوه محاسبه اثرات مستقیم و غیرمستقیم توپوگرافی پرداخته شده است. نتایج عددی اثرات پیشگفته برای یک منطقه آزمون کوهستانی محاسبه شده است. محاسبات بیانگر وجود اختلافات بسیار بزرگ (بیش از 100 میلیگال) بین دیدهای کلاسیک و جدید از بیهنجاری جاذبی بوگه است. علاوه بر این، بیهنجاریهای بوگه جدید وابستگی کمتری به ارتفاع دارند. لذا اثر جاذبی توپوگرافی بهتر مدل شده و از روی دادههای گرانی حذف شده است.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50635_127606fddc0cf5dcabc5fc3121dbb5c2.pdf
2014-06-22
97
111
10.22059/jesphys.2014.50635
ژئودزی
ژئوفیزیک
گرانی
بیهنجاری جاذبی
بوگه
مهدی
گلی
goli@shahroodut.ac.ir
1
دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تقریب بیضویِ اثرات توپوگرافی در مدلسازی میدان گرانی زمین
اثر جاذبی توپوگرافی به منزله یک مولفه کلیدی، در مدلسازی میدان گرانی زمین نقش مهمی ایفا میکند. محاسبه اثر توپوگرافی به کمک مدلهای رقومی زمین که در دستگاه مختصات (گاوسی) ژئودتیکی داده میشوند، صورت میگیرد. معمولا برای محاسبه این اثر از تقریب کروی انتگرال نیوتن استفاده میشود. این تحقیق به تقریب بیضوی پتانسیل جاذبی ناشی از توپوگرافی و گرادیان ارتفاعی آن اختصاص دارد. در این مقاله روابط کاملی برای محاسبه پتانسیل و گرادیان ارتفاعی آن (اثر توپوگرافی بر شتاب گرانی) با استفاده از انتگرال نیوتن در دستگاه مختصات بیضوی گاوسی عرضه شده است. نتایج عددی برای دو حالت کروی و بیضوی مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج عددی برای منطقه آزمون ایران نشان میدهد که صرفنظر از اثر عبارتهای بوگه با دقت خوبی میتوان از تقریب کروی انتگرال نیوتن و گرادیان ارتفاعی آن در مدلسازی منطقه آزمون استفاده کرد. مقادیر عددی اختلاف دو مدل بیضوی و کروی برای پتانسیل کمتر از m2s-2 50 و 500 میکروگال برای شتاب جاذبی ناشی از توپوگرافی است. با وجود این مقادیر در تعیین ژئوئید سانتیمتری میتواند حائز اهمیت باشد.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50637_5499df9f589e116559e837d615641359.pdf
2014-06-22
113
124
10.22059/jesphys.2014.50637
میدان گرانی
اثرات توپوگرافی
تقریب بیضوی
دستگاه مختصات ژئودتیکی گاوسی
مهدی
گلی
goli@shahroodut.ac.ir
1
دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود
LEAD_AUTHOR
مهدی
نجفی علمداری
mnajalm@yahoo.com
2
گروه هیدروگرافی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
آنالیز معکوس برداشتهای مغناطیسی بهمنظور یافتن بیهنجاریهای محلی با استفاده از الگوریتم ژنتیک
روشهای ژئوفیزیکی، نقش مهمی در اکتشاف منابع زیرزمینی بهویژه اکتشاف کانیهای فلزی و غیرفلزی، مخازن هیدروکربوری، آبهای زیرزمینی و تحقیقات زمینشناسی و مهندسی بر عهده دارند. روشهای مغناطیسسنجی از جمله روشهای ژئوفیزیکی هستند که کاربرد عمدهای در یافتن بیهنجاریهای مغناطیسی حاصل از کانیهای فلزی، بهویژه کانسارهای آهن دارند. در بررسی دادههای مغناطیسسنجی، یکی از اهداف عمده، تفکیک بیهنجاریهای مغناطیسی در مقیاسهای گوناگون، بهویژه تفکیک بیهنجاریهای محلی از بیهنجاریهای ناحیهای است. بدین منظور، میتوان بیهنجاری ناحیهای را درحکم یک صفحه در نظر گرفت و با مقایسه مقادیر اندازهگیری شده روی زمین و مقادیر شبیهسازی شده از صفحه، بیهنجاریهای محلی را تفکیک کرد. تعیین معادله بهترین صفحهای که بتواند بر بیهنجاریهای ناحیهای برازش داده شود، نقش بسیار مهمی در تعیین بیهنجاریهای محلی دارد. بهمنظور برازش بهتر صفحه به بیهنجاریهای ناحیهای، میتوان از روشهای معکوس استفاده کرد، زیرا این روشها نسبت به روشهای سنتی نیاز به زمان کمتری دارند و جواب نهایی نیز دقت بیشتری دارد. روشهای معکوس مبتنی بر بهینهسازی، در مدلسازی و بررسی تابعهای غیرخطی کاربرد ویژهای دارد و با توجه به پیشرفت علوم رایانه، روشهای بهینهسازی پیشرفتهای با الهامگیری از فرایند طبیعی طراحی شدهاند که کاربرد گستردهتری دارند. در این مقاله، از روش آنالیز معکوس مبتنی بر الگوریتم ژنتیک بهمنظور کمینهسازی تابع هدف استفاده شده است. تابع هدف بهصورت معادله صفحه درجه دومK=│A×x2+B×y2+C×x×y+D×x+E×y+F-z│ است که بهینه کردن ضرایب ، ، ، ، و موضوع مورد بررسی مقاله حاضر است. نتایج بهدست آمده، نشاندهنده تفکیک صحیح بیهنجاریهای ناحیهای از بیهنجاریهای کلی است و نتایج بسیار امیدبخشی در شناسایی بیهنجاریهای محلی و پیشنهاد نقاط مناسب بهمنظور عملیات حفاری، حاصل شده است.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50638_b65ce8b755352aa1d5aeae72934cc131.pdf
2014-06-22
125
138
10.22059/jesphys.2014.50638
آنالیز معکوس
بیهنجاری مغناطیسی محلی
الگوریتم ژنتیک
کمینهسازی
حسین
ایزدی
hossein.izadi.ir@ieee.org
1
گروه مهندسی اکتشاف نفت، دانشکده مهندسی معدن، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
غلامرضا
نوروزی
gnowrouzi@gmail.com
2
گروه مهندسی معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بیرجند
AUTHOR
بیژن
روشن روان
3
گروه مهندسی اکتشاف معدن، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی اصفهان
AUTHOR
سیما
شکیبا
4
گروه مهندسی اکتشاف معدن، دانشکده مهندسی معدن، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل آماری-دینامیکی رابطه بین مسیر توفان مدیترانه و نوسان اطلس شمالی برمبنای فرایافت فعالیت موج
برای بررسی و ردگیری انتشار یک بسته موج میتوان از کمیت فعالیت موج استفاده کرد که جملات بودجه آن بهطور یکتا مشخص میشوند. شار فعالیت موج بهعنوان بسط سهبُعدی شار الیاسن– پالم (EP) شاخصی مناسب برای بررسی دینامیکی نوسان اطلس شمالی (NAO) و چگونگی انتشار امواج است. هدف از این پژوهش، بررسی تفاوت فعالیت موج و چگونگی تابش موج به منطقه مدیترانه و جنوب غرب آسیا در دو فاز مثبت و منفی NAO در فصل زمستان است. دادههای استفاده شده مربوط به بازه زمانی دسامبر تا فوریه سالهای 1950-2011 است. میانگین همادی فعالیت پیچکی و شار آن، واگرایی شار افقی و میانگین قائم بین ترازهای 400 تا 200 هکتوپاسکال در منطقه مدیترانه برای ماههای بحرانی مثبت و منفی NAO محاسبه شده است. همچنین یک حوزه مکعبمستطیل شکل از تراز 400 تا 600 هکتوپاسکال انتخاب شده و مقادیر انتگرالی شار روی مرزهای حوزه بهدست آمده است. این حوزه به سه زیرحوزه غربی، مرکزی و شرقی تقسیم شده و همه محاسبات برای آنها نیز صورت گرفته است. نتایج نشان میدهد که در فاز مثبت NAO، منطقه مدیترانه بیشتر از فاز منفی تحتتاثیر چرخندزایی در شمال شرق اطلس و شمال اروپا است؛ درحالیکه در فاز منفی، چرخندزایی روی مدیترانه بیشتر متاثر از بستههای موج تشکیل شده در غرب اطلس است. بهعلاوه، منطقه مرکزی مدیترانه در فاز مثبت، نسبت به فاز منفی، چشمه موج قویتری برای مناطق جریانسوی مدیترانه است. همچنین نتایج بیانگر چیرگی شکست واچرخندی (چرخندی) موج و انتقال شمالسوی (جنوبسوی) تکانه در فاز مثبت (منفی) نوسان اطلسشمالی است.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50639_040befb7dde0e66c2b92ff2e63aed44d.pdf
2014-06-22
139
152
10.22059/jesphys.2014.50639
فعالیت موج
همگرایی شار EP
نوسان اطلس شمالی
ماههای بحرانی
مسیر توفان مدیترانه
مهتاب
رضائیان
1
گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
علیرضا
محبالحجه
moheb@ut.ac.ir
2
گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
فرهنگ
احمدی گیوی
ahmadig@ut.ac.ir
3
گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
AUTHOR
محمدعلی
نصراصفهانی
mnasr@sku.ac.ir
4
گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل حساسیت و مقایسه عملکرد سه مدل مفهومی HBV، IHARCES و HEC-HMS در شبیهسازی بارش-رواناب پیوسته در حوضههای نیمهخشک (بررسی موردی: حوضه اعظم هرات-یزد)
بخش وسیعی از کشور ما در قسمت خشک و نیمهخشک قرار دارد.. در این مناطق بارش معمولأ ناچیز و نامنظم است و تغییرات شدید مکانی و زمانی دارد که تأثیر زیادی بر چرخه هیدرولوژیکی و منابع آب دارد. شناخت هیدرولوژی مناطق خشک لازمه شناخت این محیطها و تشخیص آسیبپذیری آنها به تغییر است. مدیریت موثر منابع آب ضروری است که نیازمند سامانه پشتیبانی تصمیمگیری شامل ابزارهای مدلسازی است. انتخاب مدل، نیاز به تشخیص قابلیت و محدودیت مدلهای هیدرولوژیکی درحوضه دارد. در این مقاله عملکرد سه مدل مفهومی و پیوسته HBV، HEC-HMS و IHACRES در شبیهسازی بارش- رواناب حوضه نیمهخشک اعظم هرات مورد ارزیابی قرار گرفت. در تعیین عملکرد مدلها از معیارهای عملکرد شامل ضریب نش(E) ، ضریب تعیین (R2) و معیارهای خطای Bias و RMSE استفاده شد. نتایج نشان داد، مدل HBV با ضریب نش 76/0، ضریب تعیین 77/0، معیار خطای 004/0- و72/0 بیشترین و مدل HEC-HMS با 62/0، 64/0، 007/0 و 3/1 کمترین کارایی را در دوره واسنجی دارند. در دوره صحتسنجی برای مدل HBV، این ضرایب 66/0 ،67/0 ،15/0- و 8/0 و برای مدل HEC-HMS، 57/0 ،55/0 ،03/0- و 02/1 است. درنهایت مشخص شد مدل HBV بهترین عملکرد در شبیهسازی رواناب پیوسته حوضه را دارد. در تحلیل حساسیت پارامترها ، حساسترین پارامترهای مدلHBV (UZL، MAXBAS و BETA) ارزیابی شدند. پارامترهای Soil storage،Max infiltration و Tension storage به منزلة پارامترهای حساس مدل HEC-HMS مشخص شدند که تأثیر زیادی بر نتایج خروجی مدل دارند. این در حالی است که پارامترهای مدل IHACRES، به میزان یکسان از خود حساسیت نشان دادند.
https://jesphys.ut.ac.ir/article_50640_6ee24eb3181457562ac83b503af2a136.pdf
2014-06-22
153
172
10.22059/jesphys.2014.50640
مدل مفهومی بارش- رواناب پیوسته
حوزه رودخانه اعظم هرات
HBV
HEC-HMS
IHACRES
مژگان
یعقوبی
m.yaghobi@ut.ac.ir
1
گروه علوم و مهندسی آب، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
AUTHOR
علیرضا
مساح بوانی
armassah@ut.ac.ir
2
پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR