TY - JOUR ID - 85445 TI - تأثیر نوسان شبه‌‌‌دوسالانه برشکست امواج روی شرق مدیترانه و غرب‌آسیا از دیدگاه عرض‌های بحرانی JO - فیزیک زمین و فضا JA - JESPHYS LA - fa SN - 2538-371X AU - خدادی, محمدمهدی AU - مرادی, محمد AU - آزادی, مجید AU - رنجبر سعادت‌آبادی, عباس AD - دانش‌آموخته دکتری، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران AD - دانشیار، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 48 IS - 1 SP - 125 EP - 143 KW - نوسان شبه‌‌‌دوسالانه KW - عرض‌های بحرانی KW - شکست امواج KW - تاوایی پتانسیلی شبه‌زمینگرد KW - شار فعالیت موج KW - تاوه قطبی DO - 10.22059/jesphys.2022.323817.1007322 N2 - جت حاره وابسته به نوسان شبه‌‌‌دوسالانه QBO (Quasi Biennial Oscillation) به‌عنوان یک عامل تأثیر­گذار بر جنب­حاره وردسپهرزبرین مطرح است. در این پژوهش اثر QBO بر شکست امواج روی شرق مدیترانه و غرب­آسیا  از دیدگاه عرض‌های بحرانی بررسی می­شود. با استفاده از داده­های بازتحلیل ERA-Interim بین سال‌های 2018-1979، کمیت­های شار فعالیت موج و شیو تاوایی پتانسیلی شبه‌‌‌زمینگرد در فازهای شرقی و غربی نوسان شبه دوسالانه QBO محاسبه و بررسی شده­اند. نتایج نشان داد که در شکست امواج روی غرب آسیا همراه با استقرار و تقویت جت­ها در بالادست و پایین­دست ناوه­ها، مقادیر منفی شیو تاوایی پتانسیلی شبه‌‌‌زمینگرد شکل می­گیرند. در فاز شرقی نسبت به فاز غربی QBO جت­ها و مقادیر منفی شیو تاوایی پتانسیلی شبه‌‌‌زمینگرد در بالادست و پایین­دست ناوه­ها بیشتر تقویت می­شوند. بنابراین در فاز شرقی نسبت به فاز غربی QBO تقویت بازتاب استواسوی ناوه از عرض‌های بحرانی موجب افزایش گردش واچرخندی و نفوذ بیشتر ناوه به عرض‌های پایین­تر می­شود. در شکست چرخندی امواج نیز جت­حاره شرقی وابسته به QBO سبب تقویت جت­ها در عرض‌های میانی می­شود. بنابراین افزایش بازتاب قطب­سوی ناوه از عرض‌های بحرانی در بالادست و پایین­دست ناوه سبب تقویت گردش چرخندی ناوه در فاز شرقی می­شود. در نتیجه در فاز شرقی مؤلفه نصف­النهاری شار فعالیت موج در پایین­دست ناوه افزایش می­یابد و شکست امواج روی غرب­آسیا در فاز شرقی قوی­تر از فاز غربی صورت می­گیرد. در حالی‌که در شکست واچرخندی امواج روی غرب مدیترانه جت حاره غربی وابسته QBO سبب تقویت عرض‌های بحرانی نسبت به فاز شرقی می­شود. UR - https://jesphys.ut.ac.ir/article_85445.html L1 - https://jesphys.ut.ac.ir/article_85445_0df126c82449e9bd5c01b510706d60d3.pdf ER -