2024-03-29T13:49:40Z
https://jesphys.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2448
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
تعیین بیهنجاری هوای آزاد درسطح دریای عمان براساس مشاهدات ارتفاعسنجی ماهوارهای
عبدالرحیم
عسکری
وحید
ابراهیمزاده اردستانی
علیرضا
آزموده اردلان
اندازهگیری شتاب گرانی در دریا روی کشتی، بهدلیل شتابهایی که از ناحیه امواج و حرکت کشتی به دستگاه گرانیسنج وارد میشود، دقت کمی دارد، چرا که براساس اصل همارزی اینشتین، گرانیسنج نمیتواند شتاب گرانی را از شتابهای غیرجاذبهای تفکیک کند. از آغاز بهکار روش ارتفاعسنجی ماهواهای، استفاده از این روش در تولید اطلاعات گرانی در دریا نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش معمول در این خصوص استفاده از انتگرال استوکس و یا انتگرال وینینگ-مینز و حل معکوس آنها بهمنظور تولید آنامولیهای گرانی است. در این مقاله روشی متفاوت برای تامین مشاهدات گرانی در دریا بهشیوه ارتفاعسنجی ماهوارهای عرضه شده است. این روش که شامل مراحل زیر است در منطقة بررسی موردی در دریای عمان مورد ارزیابی عددی قرار گرفته است: (الف) تعیین "سطح متوسط دریا (MSL)" از راه مشاهدات ارتفاعسنجی ماهوارهای. (ب) تعیین "توپوگرافی ایستا (استاتیک) سطح دریا (SST)" از راه بررسیهای اقیانوسشناسی. (ج) تعیین ارتفاع ژئوئید، از تفاضل SST از MSL. (د) تبدیل ارتفاع ژئوئید به پتانسیل گرانی روی بیضوی مرجع از حل معکوس فرمول برنز بیضوی. (ه) تبدیل پتانسیل گرانی روی بیضوی به پتانسیل گرانی هماهنگ (هارمونیک) با حذف اثر جرمهای جهانی (از راه بسط هماهنگهای بیضوی). (و) انتقال به سمت بالای پتانسیل گرانی تفاضلی حاصل به شتاب گرانی تفاضلی در نقاط گرانی دریایی با بهکارگیری انتگرال آبل پواسون بیضوی. (ز) بازگرداندن اثر جرمهای جهانی حذف شده در بند (ه) به شتاب گرانی تفاضلی حاصل از بند (و) در نقاط محاسباتی. بهاینترتیب شتاب گرانی در سطح دریا محاسبه میشود و میتوان آن را همانند مشاهدات گرانی دریایی، در اکتشافات مورد استفاده قرار داد.
Burn's formula
ellipsoidal potential
Free air anomaly
Mean Sea Level
Oman Sea
Satellite altimetry
Sea surface
topography
2012
01
21
1
16
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24298_f32bebeee1f1ffa9eec8e07fde1bef13.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
استفاده از روش تبدیل گسستة موجک برای محاسبة گرانی باقیمانده و مقایسة آن با روشهای گریفین و برازش چندجملهای
مهرداد
علیمرادیان
حسین
زمردیان
آرش
متشرعی
از آنجاکه در دادههای گرانی، اثر منطقهای حاصل تغییرات آرام چگالی سنگهای زیر منطقه مورد جستوجو و یا حاصل وجود یک چشمه بزرگ گرانی در اعماق زمین و یا در دوردست است، لذا، کُندی آهنگ تغییرات اثر منطقهای نسبت به اثر محلی بارزترین خصوصیت آن است بهطوریکه در همه روشهای کمّی موجود مانند روشهای متوسطگیری ساده و وزندار، گریفین و برازش چندجملهای و مانند آن، برای شناخت و جدا کردن اثر منطقهای، بهنحوی از این یکنواختی و کُندی آهنگ استفاده شده است.
این مقاله با استفاده از ویژگی تبدیل گسسته موجک در تحلیل سیگنالها و کُندی آهنگ تغییرات اثر منطقهای نسبت به اثر محلی، اثر منطقهای بهمنزله برآوردی ازسیگنال بهدست آمده است. سپس اثر محلی بهدست آمده با این روش، با اثرات محلی حاصل از اِعمال روشهای دیگر مقایسه شده است و توانایی بالای روش تبدیلات موجک در تفکیک اثرات محلی و منطقهای، نسبت به سایر روشها مشخص شده است. در این مقایسه روشن شده است که با روش تبدیل گسسته موجک تغییرات دامنه گرانی باقیمانده کمتر و کاربرد آن برای تفسیرهای ژئوفیزیکی مناسبتر است.
Polynomial fitting
Regional gravity
Residual gravity
separation
Wavelet transform
2012
01
21
17
35
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24299_025cbd14f4f7885bb76821c7a5af5b20.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
تعیین طیفهای طراحی افقی و قائم برای ساختگاههای سنگی براساس دادههای شتابنگاری ایران
سید حسن
موسوی بفروئی
مرتضی
اسکندری قادی
نوربخش
میرزائی
مطابق آئیننامه طرح ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله، استاندارد 2800 ایران، خاکها به چهار دسته تقسیم شدهاند. در این مقاله با توجه به افزایش نسبی دادههای شتابنگاری در سالهای اخیر، طیفهای طراحی افقی و قائم برای خاک نوع I (سنگ)، براساس دادههای ایران تهیه میشود. بهاینمنظور کلیه مؤلفههای غالب افقی و قائم شتابنگاشتهای مربوط به ایستگاههای مستقر بر خاک نوع Iجمعآوری، تصحیح خط مبنا و فیلتر میشوند. همچنین همه شتابنگاشتها به حداکثر شتاب زمین مربوط به خودشان مقیاس میشوند. برطبق این دادهها کیفیت 60 نگاشت قائم و 71 نگاشت افقی قابل قبول بوده است که با استفاده از آنها طیفهای پاسخ قائم و افقی برای هر شتابنگاشت برای چهار نسبت میرایی (%2، %5، %10 و%20) رسم شدهاند. با میانگینگیری از طیفهای پاسخ، طیفهای طرح هموار نشده بهدست آمد و طیفهای طرح هموار شده در دو دستگاه مختصات سهجانبه در مقیاس لگاریتمی و مختصات قائم شتاب طیفی- تناوب رسم شدهاند. این مراحل برای تابع میانگین بهعلاوه انحراف معیار طیفهای پاسخ نیز صورت گرفته است. در پایان طیف طرح هموار شده بهدست آمده با طیفهای طرح محرز وآییننامه 2800 ایران مقایسه شده است. نتیجه این تحقیق نشان میدهد که در مقایسه با طیف آئیننامه 2800 ایران، میزان شتاب وارد بر سازه روی ساختگاه سنگی، در تناوبهای کم، بیشتر و در تناوبهای زیاد کمتر است.
Acceleration time histories.
Design spectra
Response spectra
Rock sites
Seismic design
2012
01
21
37
50
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24300_efd54e3b819c434169700017205d4ced.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
برآورد نفوذپذیری میدان گازی پارس جنوبی با استفاده از شبکه عصبی رگرسیون عمومی
علی
مرادزاده
فرامرز
دولتی اردهجانی
رضا
روکی
ماشااله
رحیمی
نفوذپذیری یکی از ویژگیهای بسیار مهم مخازن نفتی است که قابلیت انتقال یک شاره مانند نفت، گاز و یا آب را درفضاهای خالی موجود در سنگ مخزن نشان میدهد. تعیین نفوذپذیری در فرایندهایی چون برآورد ذخیره، تولید و توسعه مخازن نفتی، جایگاه خاصی دارد. در صنعت نفت معمولاً روش استاندارد برای تعیین نفوذپذیری، آنالیز مغزه و آزمایش چاه است. این روشها بسیار پُرهزینهاند. از طرفی همه چاههای یک میدان دارای مغزه نیستند. درنتیجه روشی که بتواند با استفاده از نگارهای چاهپیمایی خواص پتروفیزیکی مخزن از جمله نفوذپذیری را بهدست دهد، اهمیت زیادی خواهد داشت، زیرا در همه چاههای یک میدان معمولاً نگارهای چاه موجود هستند. در این تحقیق از روش شبکه عصبی رگرسیون عمومی (GRNN, General regression neural network) برای برآورد نفوذپذیری دو سازند کنگان و دالان میدان گازی پارس جنوبی به روش نگارهای چاهپیمایی استفاده شده است و نتایج با روش برآورد رگرسیون خطی چندمتغیره نیز مقایسه شد. نتایج حاصل نشان میدهد که ضریب همبستگی متوسط بین نفوذپذیری پیشبینی شده با شبکه عصبی طراحی شده و نفوذپذیری مغزه برای دو سری داده آموزش و آزمون بهترتیب حدود 95/0 و 902/0 در مقایسه با مقادیر 85/0 و 812/0 روش رگرسیون خطی چندمتغیره است. این در حالی است که برای دادههای مرحله آزمون میزان خطای برآورد شبکه عصبی در مقابل خطای روش رگرسیون خطی چندمتغیره بهطور قابلملاحظهای کمتر بوده است (متوسط 65/0 در برابر 888/0 ) و به همین علت میتوان نتیجه گرفت که شبکه عصبی رگرسیون عمومی با توجه به پیچیدگیهای خواص مخازن نفتی، نسبت به روش رگرسیون خطی چندمتغیره، سرعت و دقت بهتری در برآورد نفوذپذیری سنگ مخزن دارد.
core data
GRNN
hydrocarbon reservoirs
MVLR
Permeability
Well logs
2012
01
21
51
65
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24301_4199b83fc399a715e67a7ea9f5931234.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
استفاده از دادة دترمینان برای تصحیح جابهجایی ایستا در دادههای مگنتوتلوریک
بهروز
اسکویی
امیرحسین
جواهری کوپائی
احمدعلی
بهروزمند
روش مگنتوتلوریک (زمینمغناطبرقی MT) یکی از روشهای الکترومغناطیسی است که با استفاده از میدانهای طبیعی الکترومغناطیسی متغیر با زمان زمین اطلاعاتی راجع به ساختار رسانش ویژه الکتریکی زیرسطحی فراهم میکند. جابهجایی ایستا یکی از اختلالهایی است که بهواسطة حضور تودههای رسانای سطحی ایجاد میشود. لذا این جابهجایی بهمنزله یکی از مراحل پردازش دادههای مگنتوتلوریک، باید تصحیح شود. در نبود اطلاعات کافی دربارة ناهمگنیهای سطحی، که معمولاً با بررسیهای جانبی نظیر TEM و VES بهدست میآیند، بهمنظور کاهش احتمال هرگونه تفسیر اشتباه، باید دادههای دترمینان را برای وارونسازی درنظر گرفت. در این تحقیق، دادههای دترمینان درحکم جایگزینی مؤثر برای تصحیح جابهجاییایستا مورد بررسی قرار گرفتهاند و درنهایت یک بررسی موردی از بهکارگیری دادة دترمینان مطرح شده است.
conductivity
Determinant data
magnetotelluric
static shift
2012
01
21
67
77
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24302_7fa3848b11a929a75df55e53e18f86cc.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
حذف اثر جذب زمین با استفاده از فیلترهای خطی غیرپایا (Nonstationary linear filters)
ایمان
گنجی
حمیدرضا
سیاهکوهی
با توسعة روشهای لرزهنگاری در بررسی ساختارهای زیرسطحی، بررسی محدودیتها و مشکلات موجود در این زمینه نیز اهمیت
پیدا کرده است. اصول لرزهنگاری بر مبنای انتشار امواج لرزهای در محیط کشسان است. این امواج هنگام انتشار در محیط زمین
واقعی تضعیف میشوند. تضعیف امواج تابع بسامد است و باعث اُفت بسامد غالب و به تبع آن موجب از بین رفتن قدرت
تفکیک در مقاطع لرزهای میشود. بیتوجهی به این مسئله علاوه بر مشکلات پردازشی، در تفسیر دادههای لرزهای نیز تاثیر
خواهد گذاشت. یکی از عوامل اصلی در تضعیف امواج لرزهای، پدیده جذب است. در این مقاله با بهکارگیری نظریة فیلترهای خطی غیرپایا، راهکاری برای جبران اثر این پدیده از دادههای لرزهای معرفی میشود. روش موردنظر در این تحقیق موسوم به
(PSO, Pseudo Differential Operators) است و برپایه عملگرهای شبه دیفرانسیلی در حوزه زمان - بسامد است. ضمن بیان مبانی نظری روش، کارآیی آن روی دادههای مصنوعی و واقعی مورد بررسی قرار میگیرد. نتایج نشان میدهد که بهتر است قبل از اِعمال روش، تا حد امکان نوفهها به کمک فیلترهای مناسب حذف شوند، زیرا در فرایند جبران اثر Q، همراه با تقویت سیگنال، نوفهها نیز (بهخصوص در بخش انتهایی ردلرزه) تقویت میشوند و باعث محو شدن سیگنالهای اصلی میشوند. نرمافزارهای لازم برای این تحقیق را نگارندگان در محیط متلب (MATLAB) تدوین کردهاند.
Attenuation
nonstationary linear filter
pseudodifferential operator
Q factor
2012
01
21
79
92
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24303_a33552606f877124f907a30a93c380f5.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
کاربرد روش مگنتوتلوریک در اکتشاف مخازن زمینگرمایی با مثالی از ایسلند
بهروز
اسکویی
سیدمسعود
انصاری
روش مگنتوتلوریک (زمینمغناطبرقی) یک روش اکتشافی غیرفعال (Passive) ژئوفیزیکی در اکتشاف مخازن زمینگرمایی (Geothermal) است که از طیف وسیعی از تغییرات ژئومغناطیسی درحکم منشأ القای الکترومغناطیسی در زمین استفاده میکند. این روش، بهویژه وقتی که اکتشاف آبهای زیرزمینی عمیق برای روشهای الکتریکی امکانپذیر نیست، سودمند واقع میشود. در این مقاله، نقش روش مگنتوتلوریک در اکتشاف این مخازن تجدیدپذیر و شرایط متفاوت زمینشناسی که این مخازن ممکن است در آنها شکل گیرند مورد بحث قرار میگیرد. همچنین یک مثال عملی اخیر نیز از کاوشهای منابع زمینگرمایی با استفاده از روش مگنتوتلوریک در منطقه ایسلند عرضه میشود. کشور ایسلند به دلیل واقع شدن روی پشته میاناقیانوسی اقیانوس اطلس، وجود نواحی ریفتی و گسلهای ترادیسی (Transform)، یک منطقة فوقالعاده فعال از نظر زمینساختی و ماگماتیکی است. در سال 2000 دادههای مگنتوتلوریک بهمنظور مشخص کردن ساختارهای زیرزمینی عمیق بین دو میدان زمینگرمایی همسایه به نامهای هنگیل (Hengill) و برنیستینسفیول (Bernnisteinsfjoll) برداشت شد که نتایج مدلسازی یکبُعدی و دوبُعدی حاصل از برگردان این دادهها داده میشود. توالی لایهها در مدل نهایی دوبُعدی بهدست آمده از وارونسازی، بهترتیب از سطح شامل بازالت متخلخل دگرسان نشده، زون اسمکتیت-زئولیت با رسانایی زیاد و زون اپیدوت-کلریت با رسانایی کمتر است. همچنین یک ماده با رسانایی زیاد در مرکز نیمرخ و در عمق 5 کیلومتر مشاهده میشود که میتوان آن را پدیدة ذوب بخشی در حال خنک شدن و درحکم منبع اصلی گرمایی این سامانه زمینگرمایی تفسیر کرد. در پایان یک مدل عام برای مخازن زمینگرمایی منطقه عرضه شده است.
Brennisteinsfjoll
Epidote-Chlorite
Geothermal
Hengill
Iceland
inversion
magnetotellurics
resistivity
smectite-zeolite.
2012
01
21
93
106
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24304_a6f82fc36d2957a1c9602648d9381db8.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
روشی برای محاسبه شتاب گرانی متوسط بر اساس حل مسئله مقدار مرزی و اسپیلاینهای هماهنگ
عبدالرضا
صفری
عبدالرحمان
مصطفایی
ارتفاع ارتومتریک، شتاب گرانی متوسط، مسئله مقدار مرزی ژئودتیک، اسپیلاینهای هماهنگ، ژئوئیدیکی از مشکلات اساسی در تعیین ارتفاع ارتومتریک، تعیین شتاب گرانی متوسط در امتداد خط شاقولی گذرنده از نقطه است. در این مقاله روشی برای تعیین شتاب گرانی متوسط برمبنای حل مسئله مقدار مرزی ثابت-آزاد براساس مشاهدات از نوع (1) قدرمطلق شتاب گرانی حاصل از گرانیسنجی زمینی (2) طول و عرض نجومی (3) پتانسیل گرانی حاصل از عملیات ترازیابی و گرانیسنجی و (4) ارتفاعسنجی ماهوارهای عرضه میشود. پس از حل مسئله مقدار مرزی، پتانسیل گرانی تفاضلی روی سطح بیضوی مرجع حاصل می شود. پتانسیل گرانی تفاضلی در خارج بیضوی مرجع در معادله لاپلاس صدق میکند. پس از حل مسئله مقدار مرزی دیریکله، میتوان پتانسیل گرانی تفاضلی را در نقطه با ارتفاع متوسط تعیین کرد و پس از اِعمال عملگر گرادیان، شتاب گرانی تفاضلی را نیز در این نقطه بهدست آورد. با در اختیار داشتن شتاب گرانی تفاضلی در نقطه با ارتفاع متوسط و بازگرداندن اثرات حذف شده در این نقطه، شتاب گرانی متوسط بهدست میآید. روش عرضه شده بهصورت عددی در منطقه جغرافیایی ایران آزمایش شده است.
Boundary Value Problem
Geoid
Harmonic splines
Mean gravity value
orthometric height
2012
01
21
107
124
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24305_d0ec4f535e5f26fbc67ccebdfac8b1fd.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
آنالیز تغییرشکل زمین بر مبنای هندسه ذاتی رویه تحقیق موردی: آنالیز تغییرشکل شبکة ژئودینامیک کشور در فاصلة زمانی 1999 تا 2005
علیرضا
آزموده اردلان
بهزاد
وثوقی
مهدی
روفیان نایینی
بر خلاف روشهای کلاسیکِ آنالیز تغییرشکل که در آنها مدلسازی تغییر شکلهای افقی و قائم به صورت مجزا صورت میپذیرد، در این تحقیق، آنالیز تغییرشکل زمین با درنظرگرفتن شکل توپوگرافی واقعی پوسته صورت گرفته و معادلات مربوط به تانسورهای تغییرشکل به همراه پارامترهای مفسر تغییرشکل که در حقیقت رفتار جابهجایی پوسته زمین را از لحاظ فیزیکی توجیه میکنند، عرضه شده است. سپس به کمک آنها، آنالیز تغییرشکل در شبکه ژئودینامیک کشور با استفاده از مشاهدات سامانه موقعیتیابی جهانی GPS براساس روش عرضه شده صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از آنالیز "تغییرات رویهای"، حاکی از آن است که شبکه ژئودینامیک کشور در اکثر نقاط با نرخ تقریبی دچار انقباض شده است. بیشینه مقدار تغییرات انقباض شبکه در بخشهای جنوبی به وقوع پیوسته و مقدار آن در حدود بوده است. علاوه بر آن مقدار بیشینه کمیت برش برابر مربوط به قسمت جنوبی ایران است، در ثانی نتایج حاصل نشان میدهد که شبکه ژئودینامیک در اکثر نواحی به صورت یکنواخت دچار برش شده است. علاوه بر آن مشاهده میشود که مقدار برش با حرکت از قسمت مرکزی شبکه ژئودینامیک به سمت قسمتهای جنوب شرقی و شرقی به مقدار بیشینه خود میرسد. نتایج حاصل از آنالیز تغییرات قائم رویه، حاکی از رخ دادن بیشینه تغییرات قائم در نواحی جنوبی و جنوب شرقی کشور است. این نتایج همچنین نشان میدهد که پوسته زمین در اثر تغییر شکلهای قائم دچار بالاآمدگی شده است.
Curvature tensor
Deformation Analysis
Deformation tensor
Finite element
Intrinsic geometry
Riemannian manifold
2012
01
21
125
146
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24306_5ac5150cac57ea539113eaabd6cd2bab.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
ارزیابی دقت و سرشکنی شبکه ترازیابی درجه یک ایران
عبدالرضا
صفری
یحیی
جمور
عبدالرحمان
مصطفایی
یکی از مباحث مهم در ژئودزی تعیین ارتفاع نقاط است. برای تعیین ارتفاع نقاط در بیشتر کشورها شبکههای ترازیابی ایجاد شده است. مشاهدات در شبکههای ترازیابی تحتتاثیر خطاهای سامانمند (سیستماتیک) و اتفاقی است. در این مقاله نحوه توزیع خطاهای سامانمند و اتفاقی و سرشکنی شبکه ترازیابی مورد بررسی و به منزله تحقیق موردی دقت شبکه ترازیابی درجه یک در ایران و نحوه توزیع خطاهای اتفاقی و سامانمند در این شبکه مورد ارزیابی قرار گرفته است.
Levelling network
Mean value of the gravity
orthometric height
Random error
systematic error
2012
01
21
147
163
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24307_9f323f11e6618888c02343f5f8f9f146.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
تحلیل AVO روی مخزن ماسهسنگی غار در میدان ابوذر واقع در شمال غرب خلیج فارس
هادی
حاجیجمهوری
محمدعلی
ریاحی
غلامحسین
نوروزی
امیر
شمسا
تحلیل AVO امروزه روشی معتبر و مفید برای تشخیص هیدورکربنها است. با استفاده از ارتباط دامنه در برابر دورافت و روابط زوپریتس و تقریبهای آن میتوان نشانگرهای متفاوتی استخراج کرد تا به کمک آنها محدودههای مخزنی از لحاظ شاره و سنگشناسی تفکیک شود.
در این مقاله تحلیل AVO روی مخزن ماسهسنگی غار در میدان ابوذر واقع در خلیج فارس صورت گرفته است. با کمک روشهای تحلیل AVO شامل مدلسازی مستقیم، مدلسازی جانشینی شاره، بررسی نشانگرها و کراسپلاتهای AVO در محدوده مخزن، شارههای متفاوت تفکیک شده است و نتایج بهدست آمده، کارایی این روش را بهمنزله روشی جامع برای اکتشاف مخازن ماسهسنگی با هیدروکربن سبک نشان میدهد. این تحقیق با استفاده از دادههای چاهپیمایی و سری دادههای دریایی دوبُعدی قبل از برانبارش، صورت گرفته است.
Amplitude Versus Offset
Cross Plot
Fluid Replacement Modelling
forward modelling
seismic attributes
2012
01
21
165
178
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24308_55d740a5a16ec28939bf5191a794d8de.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
بررسی فعالیت گسل شمال نیشابور
مرتضی
فتاحی
سمیه
رستمی مهربان
مرتضی
طالبیان
عباس
بحرودی
جیمز
هالینگورت
ریچارد
والکر
فلات ایران به لحاظ زمینساختی یکی از فعالترین مناطق جهان است و لذا همواره درآن شاهد زلزلههای با شدت کم و زیاد هستیم. بنابراین ضروری است که خطر زلزله در هنگام احداث ساختمانها و تأسیسات برآورد شود. اولین گام اساسی در تحلیل خطر زلزله، شناسایی وبه نقشه در آوردن گسلهای فعال و سپس محاسبه میزان فعالیت آنها در یک ناحیه مشخص است. در این جهت ضروری است میزان متوسط سرعت لغزش (Slip-rate) هر گسل، دوره بازگشت زلزلههاو زمان آخرین زلزله هر گسل مشخص و بزرگی آن برآورد شود. نیشابوریکی از مهمترین شهرها در شمال شرق ایران است. این شهرحداقل چهار بار با زلزلههای تاریخی تخریب و بعضاً نابود شده است. این زمینلرزهها احتمالا ناشی از جنبش گسلهای فعال بینالود، شمال نیشابور و نیشابور بودهاند. گسلهای شمال نیشابور و بینالود در دامنه رشتهکوههای بینالود، در شمال شهر نیشابور، قرار دارند. گسل شمال نیشابور، خط اثر (خط اثر، محل برخورد صفحه گسله با سطح زمین است که گاهی اوقات با شواهد زمینریختی (ژئومورفیک) توصیف میشود) نسبتاً سینوسی دارد که از مشخصههای یک گسل تراستی است و هیچ مولفه امتدادلغز واضحی را نشان نمیدهد. در این مقاله، به بحث درخصوص یافتههایمان که از تحقیقات صحرایی در محلی (36°18’N 58°50’E) که گسل تراستی شمال نیشابور با رودخانهای بریده شده است، میپردازیم.
Active fault
Dating
North Neyshabour fault
optical luminescence
Slip rate
2012
01
21
179
193
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24309_dd7e36a4ae9e3fd142f6152b2dc7e351.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
بررسی تغییرات فیزیکی آبهای خلیج چابهار در مونسون زمستانه (1385-1386)
فرشته
کمیجانی
وحید
چگینی
محمد رضا
بنازاده ماهانی
محمدسعید
سنجانی
در این تحقیق دادههای میدانی دما، شوری و چگالی با استفاده از CTD از اوایل زمستان 1385 تا اواخر بهار 1386 (مونسون زمستانه) در برشهای طولی و عرضی خلیج چابهار مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از نمونهبرداریهای قبل از وقوع توفان حارهای گونو (اواسط خرداد 1386) نشان داد که لایه شیوگرما در عمق 2 الی 6 متری با کاهش دمای C?81/7 در دهانه شدت یافته است. پایینتر از این لایه تا عمق 24 متری، دما با تغییرات فصلی اندک در محدوده بین C?24 تا C?5/25 متغیر بوده است. یک هفته پس از ضعیف شدن باد متناسب با توفان، توزیع چگالی و شوری در سرتاسر خلیج بهشدت لایهبندی شد. این لایهبندی شدید بهعلت جریان آبهای کمشور از دریای عمان به سمت ساحل خلیج، کاهش سرعت باد و کاهش اختلاط در نظر گرفته شده است که سبب ایجاد گرادیان غیریکنواخت چگالی (شوری) عمود بر دهانه خلیج شده است. شوری لایه سطحی پس از توفان 6/1 واحد کمتر از شوری سطحی قبل از توفان بهدست آمد. این کاهش به علت افزایش میزان بارندگی و انتقال اکمن بوده است که با پیشروی توفان به سمت ساحل میزان شوری (چگالی) خلیج کاهش یافته است.
متوسط شوری در بالا و پایین لایه شیو شوری بهترتیب psu59/37 و psu07/34 بهدست آمد. این کاهش شوری با عمق، به حضور آبهای زیرسطحی و کمشور دریای عمان (عمق متوسط بین 25 تا 150 متر و شوری کمتر از psu 5/36) در اعماق خلیج مربوط بوده است که با توجه به وزش باد غربی، یکی از پدیده های موثر در رویداد فوق، پدیده فراجوشی (Upwelling) از بستر تا عمق 10-9 متری خلیج بوده است. تغییرات عمودی شوری و چگالی در نواحی پایین (دهانه) خلیج به علت تعدیل شوری آب ناشی از جریان دریای عمان، کمتر از نواحی شمالی خلیج بوده است. نتایج حاصل از آزمونهای آماری رگرسیون نشان داد که تغییرات عمودی چگالی آب خلیج، بیشتر متناسب با تغییرات عمودی دمای آب است تا میزان شوری آب. با توجه به نتایج حاصل از آزمون آماری بلوکی کاملاً تصادفی با زیرنمونه نامساوی، الگوی گردش آب خلیج چابهار در فصل زمستان و ماه فروردین بهصورت چرخندی (Cyclonic) است و در اردیبهشت و خرداد بهصورت پادچرخندی (Anticyclonic) است.
Chahbahar Bay
Density
salinity
Seasonal variation
Spatial Distribution
Stratification
temperature
Upwelling
2012
01
21
195
216
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24310_7715992ba20d4e5fbc7277a3e16e2346.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
استفاده از تکنیکهای کاهش بعد تحلیل مولفههای اصلی (PCA) و تحلیل جداکنندههای پارامتری شده (RDA) در رتبهبندی نشانگرهای لرزهای
سعیده
همت پور
حسین
هاشمی
هدف از این مقاله انتخاب نشانگرهای بهینه برای آشکارسازی دودکشهای گازی برای دادههای بلوک F3 بخش Dutch دریای شمال با استفاده از روشهای تشخیص الگو براساس معیارهای تحلیل مشخصه تطبیقی (RDA, Regularized Discriminate Analysis) و تحلیل مولفههای اصلی (PCA, Principal Component Analysis) است. در علم ژئوفیزیک و مخصوصاً لرزهشناسی، که با حجم زیادی داده سروکار دارند و ویژگیهای مختلفی که میتوان از آن دادهها استخراج کرد، انتخاب مناسب و درست ویژگیها و سپس دستهبندی آنها با روشهای دستهبندی، میتواند در علم تفسیر دادههای لرزهای بسیار کار آمد باشد. در رتبه بندی نشانگرهای لرزهای همانگونه که در بالا اشاره شد دو روش مورد بررسی در این مطالعهPCA و RDA می باشد.
با روش PCA نشانگرهای انرژی پنجرهای با طول 80 در حول یک نمونه ]40و40-[ و انرژی پنجرهای با طول 80 در حول یک نمونه ]40- و120-[ وواکافت موجک طیفی موجک ریکر (فرکانس مرکزی60هرتز و پهنای 2)، بهعنوان نشانگرهای مطلوب در فضای ویژگیها و نشانگرنوفه تصادفی به عنوان مهمترین نشانگر نامطلوب انتخاب شدند. با توجه به نتایج رتبهبندی خواهیم دید که نشانگر تشابه در رتبه بالایی قرار میگیرد.
backward selection algorithm
covariance matrix.
forward selection algorithm
optimal method
Principal component analysis
Rank
Regularized discriminate analysis
2012
01
21
217
227
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24311_179f805070668abcd1b9eb96e9c63e41.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
تغییرات عمق موهو و نسبت Vp/Vs در منطقه کپه داغ با استفاده از تحلیل تابع انتقال گیرنده امواج دورلرز
الهام
محمدی
فروغ
صدودی
احمد
سدیدخوی
محمدرضا
قیطانچی
در این تحقیق از روش تابع انتقال گیرنده دورلرز P برای بهدست آوردن عمق موهو ونسبت Vp/Vs برای 8 ایستگاه کوتاهدوره از شبکه لرزهنگاری مشهد و قوچان استفاده شده است. همچنین تغییرات عمق موهو و نسبت Vp/Vs را زیر منطقه کپهداغ رسم کردهایم. این تحقیق روشنساخته است که روش تابع انتقال گیرنده میتواند روش خوبی برای اندازهگیری عمق موهو در زیر یک ایستگاه کوتاهدوره باشد. ضخامت پوستهای از تاخیر زمانی فاز تبدیلی Pبه S بهدست میآید که این زمان تاخیر توازنی قوی با نسبت Vp/Vs پوستهای دارد. این ابهام میتواند بهطور عمده با داخل کردن بازتابهای تکراری با نامهای PpPs و PpSs+PsPs که دیرتر میرسند، کاهش یابد.
از یک الگوریتم برانبارش استفاده میکنیم که دامنههای توابع انتقال گیرنده را در زمانهای رسید پیشبینی شده از این فازها با نسبتهای Vp/Vs و ضخامتهای پوستهای (H) گوناگون جمع میکند (زو و کاناموری، 2000). این الگوریتم تابع انتقال گیرنده حوزه زمان را مستقیماً به حوزه H-Vp/Vs تبدیل میکند بدون آنکه به مشخص کردن این فازها و همچنین پیک کردن زمانهای رسید مربوط به آنها نیازی باشد. بهترین برآورد از ضخامت پوستهای و نسبت Vp/Vs هنگامی بهدست میآید که سه فاز با هم برانباشت شوند.
کاربرد این روش برای دادههای مربوط به 8 ایستگاه در منطقه کپهداغ، میانگین عمق موهو را تقریبا 45 کیلومتر و تغییرات آن را بین 40 تا 5/49 کیلومتر نشان میدهد. موهوی عمیقتر در زیر منطقه جنوبی یافت شده است و پوسته نسبتا نازکی در زیر منطقه مرکزی مشاهده شده است. نتایج بهدست آمده همخوانی خوبی با زمینشناسی و زمینساخت منطقه دارد.
Crust
Kope Dagh
Ps converted phase
Receiver function
Teleseismic wave
2012
01
21
1
12
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24312_f68690277f0884dce7358bbf8b3b4cc6.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
وارونسازی خطی دادههای گرانی با استفاده از کمینه مقدار ممان اینرسی
وحید
ابراهیمزاده اردستانی
علی
نجاتی کلاته
روش معکوس خطی فشرده دادههای گرانی با در نظر گرفتن گشتاور لختی (moment of inertia) برای تعیین هندسه بیهنجاریهای گرانی در این مقاله به کار رفته است. ترکیب روش وارون فشرده با حداقل گشتاور لختی باعث افزایش دقت مدلسازی با افزایش عمق میشود. آلگوریتم جدیدی که در این تحقیق به کار رفته نتیجه افزودن کمینه گشتاور لختی به آلگوریتم به کار رفته ازسوی لوی (1996) است. این آلگوریتم بهنحو موفقیتآمیزی برای مدلهای مصنوعی سهبُعدی و دادههای واقعی به کار رفته است. مزیت استفاده از این روش نسبت به روشهای دیگر نیز نشان داده شده است.
3-Dimensional prisms
Compact gravity inversion
Moment of inertia
2012
01
21
13
26
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24313_c27701a325db0c3ef2e04f178b082fb0.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
شناسایی زون گسله جنوب بم با استفاده از روش CSTMT
داوود
مقدس
بهروز
اسکویی
سعید
هاشمی طباطبایی
لاست
پدرسن
عزیز
ناسوتی
در سالهای اخیر، روشهای الکترومغناطیسی بهطور گسترده در آشکارسازی و تشخیص ساختار ژئوالکتریکی محدود? گسلها به کار رفته است. در این مقاله از روش رادیومگنتوتلوریک با چشم? کنترل شده (CSTMT) در تشخیص زون گسلی بم استفاده شد. در دیماه 1382 زلزلهای به بزرگی 5/6 ریشتر، شهر بم را تخریب کرد. در منطق? ذکر شده، جابهجاییهای سطحی نشان میدهد که حدود 2 متر از لغزش عمقی در گسلی رخ داده است که قبلاً مشخص نشده بود. این گسل جدید که 12 کیلومتر از مرکز شهر به طرف جنوب گسترش دارد امتدادلغز است و بیشینه لغزش آن 2 متر در عمق حدود 5 کیلومتر است. یک نیمرخCSTMT شامل نوزده نقطه در جهت شرقی-غربی و عمود بر گسل برداشت شد. نتایج حاصل از وارونسازی یکبُعدی و دوبُعدی به خوبی با شبه مقاطع ویژ? الکتریکی دادهها و زمینشناسی منطقه تطبیق میکند و به خوبی اختلاف مقاومت ویژ? الکتریکی موجود در طول نیمرخ را مشخص میکند.
Bam
CSTMT
Fault
inversion
resistivity
2012
01
21
27
39
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24314_6e77440f5548256dc785a2715b9d691e.pdf
Journal of the Earth and Space Physics
JESP
2538-371X
2538-371X
1390
37
4
پیجوییهای شکست مرزی و درونچاهی برای تعیین ویژگیهای لایههای کمعمق شهر بم، در جنوب شرقی ایران
محمدعلی
ریاحی
سیدهاشم
طباطبائی
علی
بیتاللهی
عباس
قلندرزاده
مرتضی
طالبیان
مرتضی
فتاحی
عملیات درونچاهی و شکست مرزی لرزهای برای بررسی ویژگیهای دینامیکی لایههای زیرسطحی شهر بم در جنوب شرقی ایران به انجام رسید. برداشت دادهها برای 160 ایستگاه امواج شکست مرزی P و S و اندازهگیری امواج ذکر شده داخل 15 گمانه در محدوده شهر بهدست آمد.
برای تهیه مقاطع سرعت - عمق حاصل از نتایج لرزه شکست مرزی در محدوده مورد بررسی و همچنین تهیه نمودارهای درونچاهی از نرمافزار تصویرساز لرزهای استفاده شده است. براساس مقادیر بهدست آمده نقشههای همعمق، همسرعت و نسبت پواسون و ضریب تضعیف برای محدوده شهر تهیه شد.
با توجه به نتایج بهدست آمده از تغییرات مقادیر سرعت امواج P و S ، سه لایه لرزهای تشخیص داده شد. بهطوریکه لایه اول دارای سرعت کم، لایه دوم دارای سرعت متوسط و لایه سوم دارای سرعت بهنسبت زیادی بود. عمق لایه اول از جنوب غرب به سمت شمال شرقی محدوده مورد بررسی افزایش مییابد درحالیکه عمق لایههای دوم و سوم از جنوب غرب به شمال شرق محدوده مورد بررسی کاهش پیدا میکند. در جنوب غرب محدوده مورد بررسی، بهدلیل ضخیم بودن لایه سوم، حتی با استفاده از ثبت دادههای شکست مرزی با دوراُفت زیاد نیز تعیین عمق این لایه میسر نشد. بهعبارتدیگر در بیشتر قسمتهای شمال شرقی محدوده، فقط دو لایه بهترتیب با سرعت های کم و متوسط تشخیص داده شدند. با توجه به توزیع مقادیر سرعت امواج P و S ، توزیع نسبت پواسون و همچنین ضریب تضعیف بهدست آمده برای لایههای مورد بررسی در شهر بم، این نتیجه حاصل شد که لایه اول که دارای سرعت کم، ضخامت زیاد و ضریب تضعیف زیاد است میتواند عامل جنبش نیرومند زمین ناشی از زلزله در تاریخ 26 دسامبر 2003 در شهر بم باشد.
attenuation coefficients
Bam city
Downhole
Refraction
2012
01
21
41
58
https://jesphys.ut.ac.ir/article_24315_4f37c53e2c18f7a2bd7c6f6e28b63960.pdf