2024-03-28T13:48:39Z
https://jesphys.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4661
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
اثر دُز پرتوزا و لیزر فروسرخ بر الیکوتهای کناری در هنگام اندازهگیری سن نمونههای گلباف به روش رخشانی پس از فروسرخ
مرتضی
فتاحی
نینا
عطایی
نسرین
کریمی موید
مقاله پیش رو عرضه کننده قسمتی از تحقیقاتی است که بهمنظور اندازهگیری سن نمونههای برداشت شده از دریاچه قدیم گلباف صورت گرفته است و میتوان به کمک آنها سن فعال بودن آن دریاچه و فعالیت گسل گوک را برآورد کرد. بهمنظور اندازهگیری سن نمونهها به روش رخشانی (لومینسانس) تحریک شده با نور، به دو پارامتر دُز معادل دُز طبیعی و دُز سالانه نیاز است. برای اندازهگیری دُز معادل از روش سار استفاده شد. در ابتدا توانایی این روش در بازیابی دُز مشخصی که در آزمایشگاه به نمونه داده شد بررسی شد. در هنگام بازیابی دُز مشخص آزمایشگاهی، میزان بهدست آمده حدود 20% بیش از دُز اِعمال شده در آزمایشگاه بود. موضوع تحت تحقیق قرار گرفت. عوامل روششناختی برای تعیین دُز معادل، فرایندهای فیزیکی موثر بر سیگنال رخشانی و موارد فنی مورد بررسی دقیق قرار گرفت. توانایی روش سار در اندازهگیری و تصحیح تغییر حساسیت در اثر دُز و گرما و نور بررسی شد. میزان سیگنال رخشانی در نخستین اندازهگیری، حدود 40% بیش از سیگنال سایر اندازهگیریهای بررسی تغییر حساسیت بود. این پدیده غیرقابل انتظار و نامانوس بود. لذا آزمایشهایی طراحی و مواردپیشگفته مورد تفحص قرار گرفت. این مقاله به توضیح کامل این تحقیق میپردازد و نشان میدهد پس از بررسیهای گوناگون متوجه شدیم که موارد پیشگفته چگونه در اثراِعمال دُز پرتوزا و لیزرفروسرخ بر الیکوتهای کناری اثر گذاشته است؛ یعنی الیکوت موردنظر، ناخواسته تحتتاثیر دُز و نور قرار گرفته است. با قرار دادن دو در میان الیکوتها این پدیده غیر متعارف حذف شد و روش سار با موفقیت توانست دُز مشخص آزمایشگاهی را بازیابی کند.
الیکوتهای کناری
بازیابی دُز
روش سار
2013
12
22
1
16
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35976_117abc510773a7373923d24650d57b0e.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
هنگلرزهها، آغاز بررسی پیشینه در ایران
محمدرضا
قاسمی
پژوهش روی هنگلرزهها در دنیا از حدود نیم سده پیش آغاز شده است. گامهای آغازین این پژوهشها بر پیوند بین هنگلرزهها و گسترههای آتشفشانی تاکید دارد. برخی جایگاههای فرعی گوناگون دیگر نیز برای این گونه زمینلرزهها پیشنهاد شده است. رشته هنگلرزهها به واسطه بزرگای بهنسبت کمی که در آنها مشاهده میشود، کمتر در ایران مورد توجه قرار گرفتهاند، اگرچه برخی از آنها سبب آسیب و ویرانی نیز شدهاند. این پژوهش با بررسی 24 رویداد از اینگونه زمینلرزهها که در طی دوره تاریخی و دستگاهی در ایران روی دادهاند، تلاش دارد تا ویژگیهای عمومی و جایگاه آنها را مورد شناسایی آغازین قرار دهد. نتیجه این پژوهش آشکار میسازد که هنگلرزههای ایران بیش از همه در زاگرس و سپس جنوب البرز مرکزی و آذربایجان روی میدهند و هیچگونه پیوند آشکاری بین آنها با جنبشهای آتشفشانی وجود ندارد. این زمینلرزهها همگی در پوسته روی دادهاند. در برخی گسترهها مانند زاگرس، شاید بتوان اینگونهزمینلرزهها را به ناپیوستگیهای مکانیکی درون پوسته نسبت داد. بررسی آماری هنگلرزههای ایران آشکار میسازد که بزرگای تجمعی زمینلرزههای روی داده در هر دسته رویداد، از بزرگای بزرگترین رویداد آن دسته بیش از 5/0 واحد بزرگا بیشتر نیست. آمار ویژگیهای بزرگا، تعداد رویداد، پهنه رویداد و بازه زمانی رویداد این زمینلرزهها زمینهای را فراهم میسازد تا لرزهشناسان این دسته از جنبشهای لرزهزمینساختی را با دقت بیشتر مورد کنکاش قرار دهند و آنها را از لرزههای اصلی و یا پیشلرزهها بازشناسند.
هنگلرزهها
دسته زمینلرزه
زاگرس
البرز
آذربایجان
گستره¬های آتشفشانی
2013
12
22
17
29
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
شناسایی گسلها در دادههای لرزهنگاری بازتابی به روش سطح پراش مشترک بررسی موردی، منطقه گرابن راین، آلمان
مهرداد
سلیمانی منفرد
هاشم
شاهسونی
یورگن
مان
شرایط زمینشناسی در منطقه گرابن بزرگ راین در منطقه مرزی بین فرانسه و آلمان به گونهایی است که برای بهرهبرداریهای زمینگرمایی مناسب به نظر میرسد. در این تحقیق، دادههای لرزهنگاری بازتابی برداشت شده، به روشهای نوین مورد پردازش قرار گرفت. در این تحقیق، علاوه بر چندین مقطع زمانی برانبارش که به روشهای مرسوم، روش سطح بازتاب مشترک و روش سطح پراش مشترک تهیه شد، مدل سرعت منطقه نیز به روش توموگرافی موج عمود در نقطه ورود بهدست آمد. سپس دادههای برانبارش شده تحت کوچ عمقی پیش و پس از برانبارش قرار گرفتند. در مقطع کوچ عمقی پس از برانبارش که روی مقطع بر انبارش شده به روش سطح پراش مشترک صورت گرفت، روش پیشگفته توانست همة ساختارها و گسلهای ریز را به خوبی آشکار کند. مقایسه این مقطع با مقطع کوچ عمقی پیش از برانبارش و مقطع بهدست آمده به روش سطح بازتاب مشترک نشان داد که در این روش، در عین سادگی مدل سرعت، به علت کسب همه انرژیهای پراشیده شده در اثر برخورد با گسل ها، نتیجه کوچ بسیار خوب و قابل مقایسه با نتیجه مقطع حاصل از کوچ عمقی پیش از برانبارش است. در نهایت نتایج تفسیر این مقاطع نشان میدهد که بخش انتخاب شده بهمنظور کاربرد زمینگرمایی، دارای گسلهای متعددی است که باعث انتقال آب از چاه تزریقی به سازند موردنظر میشود.
انرژی زمینگرمایی
سطح بازتاب مشترک
سطح پراش مشترک
کوچ عمقی
تصویرسازی لرزهایی
2013
12
22
31
44
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35978_0cc1587d4bc9b1697b87d2cf3efd0dce.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
تبدیل فوریة ضد نشت (ALFT) و کاربرد آن برای بازسازی دادههای لرزهای
صابر
جهانجوی
حمیدرضا
سیاهکوهی
رامین
نیکروز
معمولاً در مراحل گوناگون پردازش دادههای لرزهای، فرض بر آن است که این دادهها بهصورت منظم در راستای مکان و زمان نمونهبرداری شدهاند. اما اغلب در عمل به علت محدودیتهای دسترسی در منطقه مورد بررسی و نقص دستگاهی، این فرض صادق نیست. از اینرو محاسبه طیف بسامدی سیگنالهایی با نمونهبرداری نامنظم و بازسازی آن روی یک شبکه با نمونهبرداری منظم، یکی از مهمترین بحثهای رایج در پردازش سیگنال بشمار میرود. در متن حاضر ضمن معرفی الگوریتم تبدیل فوریه ضد نشت، از آن برای حذف نشت بسامدی ناشی از پنجره کردن دادهها و نمونهبرداری نامنظم، استفاده و طیف بسامدی سیگنال را با دقت زیادی محاسبه میکنیم. با استفاده از طیف بسامدی بهدست آمده میتوان سیگنال را روی هر شبکة منظم دلخواهی بازسازی کرد.
تبدیل فوریة ضد نشت الگوریتمی تکراری است که در هر تکرار تبدیل فوریة گسستة سیگنال را محاسبه میکند. در هر تکرار، بزرگترین ضریب فوریه انتخاب و روی شبکة نمونهبرداری شده در حوزه t-x برگردانده و از سیگنال ورودی کسر میشود. این عمل تا زمانی که انرژی سیگنال باقیمانده به مقدار آستانة از قبل تعیین شده برسد، روی سیگنال باقیمانده تکرار میشود.
در این مقاله الگوریتم تبدیل فوریه ضد نشت در حوزه F-X بر برشهای بسامد زمانی دادههای لرزهای اِعمال شده و هر بسامد روی شبکة دلخواه، بازسازی میشود. روش معرفی شده، دادههای لرزهای کاملاً نامنظم و دادههای لرزهای منظم با ردلرزة گم شده را با دقت زیادی بازسازی میکند. در مورد دادههای لرزهای با نمونهبرداری نزدیک به منظم نیز با اِعمال یک ماسک ضد دگرنامی میتوان رویدادهای با شیب بسیار تند را بازسازی کرد. کارایی روش روی دادههای لرزهای مصنوعی و واقعی ارزیابی، و نتایج آن عرضه شده است.
تبدیل فوریه ضد نشت
نشت بسامدی
نمونه¬برداری نامنظم
درونیابی دادة لرزه¬ای
2013
12
22
45
60
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35979_17fbd54a6555585a890dc28992c21623.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
بهکارگیری روش آنالیز کریجینگ فاکتوری در فیلتر کردن ساختارهای دادههای گرانیسنجی منطقه معدنی کرومیت فاریاب
محمدرضا
آزاد
محمد
کنشلو
ابوالقاسم
کامکار روحانی
با توجه به این واقعیت که تودههای کرومیت وزن مخصوص زیادی دارند، در اکتشافات معدنی معمولترین روش ژئوفیزیکی که برای اکتشاف ذخایر کرومیت پیشنهاد میشود، روش گرانیسنجی است. در نقشههای بیهنجاری بوگه حاصل از برداشتهای گرانیسنجی گرچه تاثیر بسیاری از عوامل فیلتر و حذف میشود، لیکن بازهم مقادیر بازماند بهدست آمده نتیجه برهمنهی چند مولفة متفاوت از حیث ابعاد تاثیر و درجه اهمیت هستند. برای پردازش و تفسیر نقشههای بیهنجاری گرانی اصولاً از روشهای متعددی استفاده میشود. نقطه ضعف فیلترهای ژئوفیزیکی معمول در نظرنگرفتن ساختار فضایی دادهها حین تفکیک آنها است. ساختار فضایی در واقع بیانگر میزان همبستگی دادهها نسبت به فاصله بینشان است. آنالیز کریجینگ فاکتوری (FKA) اساساً یک نوع فیلترینگ زمینآماری است که قادر است با توجه به تشخیص ساختارهای فضایی از روی واریوگرام تودرتوی دادهها و تفکیک ساختارها، به تجزیه متغیر اولیه به مولفههای اصلی آن و یا در واقع عوامل اصلی تغییرپذیری بپردازد. در این تحقیق، دادههای گرانی منطقه معدنی کرومیت فاریاب با استفاده از روش FKA پردازش و تفسیر شده است. براساس بررسیهای ساختاری سه ساختار متناسب با فاکتورهای ناحیهای، محلی و نوفه تشخیص داده و دو محدوده برای ادامه عملیات اکتشافی براساس مولفه ناحیهای فیلتر شده پیشنهاد شده است. نتایج حاصل از این روش با نتایج حاصل از فیلترهای ژئوفیزیکی مقایسه شده است. این تحقیق بهخوبی قابلیت کاربرد این روش را در فیلتر کردن دادههای گرانیسنجی نشان میدهد.
گرانیسنجی
فیلتر
ساختار فضایی
آنالیز کریجینگ فاکتوری (FKA)
معدن کرومیت فاریاب
2013
12
22
61
72
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35980_9407eec59ce1603ddafc6d40eac73afa.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
تفسیر دادههای گرانی با استفاده از الگوریتم مشتق چهارم افقی و منحنی–s
فائزه
بهرامی
وحید
ابراهیمزاده اردستانی
در این تحقیق، یک الگوریتم برای تفسیر کمّی سریع دادههای گرانی تولید شده از شکل اجسام هندسی ساده و برآورد عمق و دیگر پارامترهای یک ساختار مدفون، توسعه داده شده است. این الگوریتم مشتق عددی افق چهارم محاسبه شده از بیهنجاری گرانی مشاهده شده را با استفاده از صافیهای متوالی طول پنجره برای برآورد عمق و شکل ساختار مدفون مورد استفاده قرار میدهد. برای یک طول پنجره ثابت شده، عمق با استفاده از یک فرمول ساده برای هر نوع شکل برآورد، و تغییر در عمقهای محاسبه شده نسبت به انواع شکل روی یک نمودار رسم میشود. همه نقاط برای یک طول پنجره ثابت با یک منحنی پیوسته (منحنی-s) به هم وصل میشوند و برای تعیین عمق و شکل ساختار مدفون، محل تلاقی مشترک از منحنی-s خوانده میشود. این روش برای دادههای مصنوعی با و بدون خطاهای تصادفی در یک میدان نمونه در ایران بهکار برده شد. در موارد مربوط به آزمایش، عمقهای بهدست آمده تطابق خوبی با مقادیر واقعی دارند.
بیهنجاری گرانی
عمق و شکل برآوردشده
منحنی-s
مشتق عددی افقی چهارم
2013
12
22
73
82
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35981_c595d64db6a0f65fb4000957675a405b.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
پردازش و تفسیر دادههای مغناطیس زمینی مرتبط با منابع زمینگرمایی با استفاده از دو روش اویلر و AN-EUL، شمال شرق محلات
محمود
میرزائی
محمد
محمدزاده مقدم
بهروز
اسکویی
فریدون
قدیمی عروسمحله
سید سجاد
جزائری
چشمههای آبگرم متعدد در منطقه محلات و همچنین نوع زمینشناسی منطقه، نشاندهنده وجود یک سامانة زمینگرمایی بزرگ در اعماق منطقه است. طی فعالیتهای صورت گرفته از 1374 در ایران، چندین ناحیه امیدبخش از لحاظ پتانسیل زمینگرمایی از سوی مرکز انرژیهای نو وزارت نیرو معرفی شده که محلات یکی از مناطق مهم در این زمینه است. بهمنظور شناسایی دقیق نواحی مستعد زمینگرمایی، عملیات مغناطیسسنجی زمینی در طول 10 نیمرخ بهنسبت بلند، جمعا به طول حدود 160 کیلومتر با فاصله ایستگاهی 40 متر و فاصله نیمرخی 5/1 کیلومتر، در محدوده اطراف چشمههای آبگرم محلات صورت گرفت. در مجموع بیش از 4000 ایستگاه مغناطیسسنجی برداشت شد. در این پژوهش دادههای حاصل از عملیات مغناطیسسنجی زمینی با استفاده از دو روش بسیار کاربردی اویلر و روش تلفیقی سیگنال تحلیلی و اویلر (AN-EUL) مورد تفسیر قرار گرفته است. نتایج برآورد عمق منبع اصلی بیهنجاری بهدست آمده با این دو روش، وجود یک منبع زمینگرمایی با عمق حداقل یک کیلومتر در منطقه را برآورد میکند. مقدار شاخص ساختاری بهدست آمده از این دو روش پردازشی، مؤید این است که منبع بیهنجاری احتمالا داری شکلی شبیه به یک استوانه قائم است. نبود قطب منفی مغناطیسی بارز در منطقه احتمالا حاکی از گسترش این توده در عمق است. همچنین نتایج این پژوهش نشان میدهد که روش اویلر علاوه بر برآورد عمق بیهنجاری، به بررسی روند تغییر عمق در نقاط متفاوت بیهنجاری هم میپردازد ولی روش AN-EUL فقط در نقاط خاصی میتواند برآورد عمق را عملی سازد.
چشمه های آب گرم
محلات
مغناطیس سنجی زمینی
منبع زمین گرمایی
2013
12
22
83
96
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35982_a138b56f360415807ffd1e6866f25dd2.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
بررسی مرز لایهها و تودههای زمینگرمایی منطقۀ سبلان با استفاده از برگردان دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک
میلاد
تکلو
بهروز
اسکویی
سهیل
پرخیال
بهمنظور بررسی مخزن زمینگرمایی سبلان و هدفگذاری چاههای جدید اکتشافی و تزریقی، دادههای مگنتوتلوریک در دو فاز طی سالهای 2007 و 2009 برداشت شد. پس از بررسی ابعادی محیط و تصحیح دادههای خارج از رده که ناشی از نوفههای محیطی بودند، معکوسسازی دادههای مگنتوتلوریک صورت گرفت. نتایج بهدست آمده در محدودۀ سبلان، مخزن زمینگرمایی را به شکل مناسبی آشکار کرد. بررسی مقاطع مقاومت ویژه حاصل از برگردان 2D در کنار دادههای چاههای اکتشافی و برداشتهای زمینشناسی نشان داد که سامانه زمینگرمایی سبلان با مدل مطالعاتی که جانستون (1992) عرضه کرده است و در آن لایههای رسانای ضخیمتر معمولا در نواحی خروجی جریان زمینگرمایی یافت میشوند، مطابقت دارد.
مگنتوتلوریک
برگردان دوبُعدی
سامانه زمینگرمایی
مدل جانستون
2013
12
22
97
108
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35983_fa3ff702b167b53c629ecdb9445d9158.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
ارتباط آلایندههای شهری با دید افقی منطقه تهران در سال 2008
سمانه
ثابتقدم
فرهنگ
احمدی گیوی
یحیی
گلستانی
عباسعلی
علیاکبری بیدختی
میدان دید در جوّ، علاوه بر عوامل طبیعی، متاثر از پراکنش و خاموشی نور در ذرات و مولکولهای موجود در آن است. از اینرو دید افقی و تغییرات آن یک نشانگر مشاهداتی ساده و خوب برای کیفیت هوا به شمار میرود. در مقاله حاضر، اثر غلظت آلایندههای جوّ شهری بر دید افقی منطقه جنوب غرب تهران در سال 2008 بررسی شده است. دادههای استفاده شده در این مقاله، شامل دیدبانیهای روزانه ایستگاه هواشناسی مهرآباد و غلظت آلایندههای جوّی در ایستگاه میدان آزادی در شهر تهران است. نتایج نشان میدهد که میزان غلظت آلایندههای جوّی در منطقه شهری تهران در مقایسه با دیگر شهرهای آلوده و پُرجمعیت دنیا بسیار بالاتراست. آلایندههای اصلی و مهم تاثیرگذار بر کاهش دید بهترتیب کربن مونوکسید، نیتروژن دیاکسید و سپس ذرات معلق با قطر کمتر از 10 میکرون هستند. نتایج بررسی ماهانه حاکی از آن است که در ماههای سرد سال، آلایندههای شهری نقش بارزتری در کاهش دید افقی دارند. بیشترین همبستگی منفی میان گوگرد دیاکسید و محدوده دیداری در فصل زمستان مشاهده شده است و بررسی دقیقتر نشان میدهد که میزان رطوبت نسبی جوّ، اثر تعیینکنندهای در چگونگی ارتباط انواع آلایندهها، بهجز کربن مونوکسید، با دید افقی دارد.
دید افقی
آلایندههای شهری
همبستگی
تهران
2013
12
22
109
122
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35984_1ff3477537cc1c0aa2e22bd00bad43a8.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
بررسی آزمایشگاهی نقش یونها در تشکیل ابر گرم
محمد حسین
شوشتری
فائزه
ناجی
عباسعلی
علیاکبری بیدختی
در این مقاله اثر یونها در تشکیل ابر گرم در محیط آزمایشگاه بررسی شده است. همانطور که وجود یونها در جوّ در تشکیل ابرها موثر است این تاثیر در آزمایشگاه بررسی شده است. در آزمایشهای صورت گرفته، از دو الکترود که به ولتاژ بالا متصل شدند برای یونیده کردن هوای داخل محفظه شیشهای استفاده شده است، بهطوریکه ولتاژ زیاد با اِعمال یک میدان الکتریکی قوی سبب یونیده شدن هوای داخل محفظه شده است. تشکیل ابر گرم مصنوعی با استفاده از انبساط بیدررو در حالتهای بدون یون و با حضور یون و با غلظتهای متفاوت بررسی شده است. سامانة اندازهگیری غلظت ابر گرم مصنوعی متشکل از یک لیزر (با طول موج 598 نانومتر)، آشکارساز، آمپلیفایر و یک رایانه مجهز به مبدل (A/D) است، بهطوریکه پرتو لیزر از میان ابر گرم مصنوعی عبور میکند و به آشکارساز میرسد و بسته به غلظت ابر تشکیل شده، سیگنال لیزر تغییر میکند. این سیگنال و شرایط دیگر آزمایش از قبیل دما و میزان رطوبت داخل محفظه ابر و بیرون از آن با رایانه بهصورت مستقیم و پیوسته ثبت میشود. همچنین فشار هوای داخل محفظه با یک دستگاه شامل یک پمپ الکتریکی، شیلنگهای رابط و یک شیر تخلیه تغییر مییابد و با استفاده از یک مانومتر آبی اندازهگیری میشود. نتایج نشان میدهد که حضور یون بهطور چشمگیری در تشکیل ابر در شرایط آزمایشگاهی مؤثر است. بهصورت کیفی با افزایش غلظت یون، ابر غلیظتری تشکیل میشود ولی افزایش بیش از حد غلظت یون به علت اثر فراباروری، نقش کاهنده در باروری ابر تشکیل شده دارد و ریزش ابر در غلظتهای بیش از حد بهینه، کاهش پیدا میکند.
یون
ابر گرم
هسته میعان ابر
هستهسازی ناهمگن
اَبَراشباع
2013
12
22
123
134
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35985_584c53c01df8e81f81c9b814c328c615.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
ارتباط بیهنجاریهای دمای آب سطح اقیانوس هند و دریای عرب با بیهنجاریهای بارش نیمه جنوبی ایران
عباس
رنجبرسعادتآبادی
پریسا
ایزدی
بیهنجاریهای دمای سطح آب اقیانوس هند و دریای عرب میتواند در تغذیه رطوبتی و شکل گیری سامانههای جوّی نقش مؤثری داشته باشد در این تحقیق، بهمنظور شناسایی ارتباط بیهنجاریهای دمای سطح آب و بیهنجاریهای بارش در نیمه جنوبی ایران، ابتدا بهصورت موردی منابع رطوبتی و نحوه انتقال رطوبت با استفاده از برونداد مدل ARPEG و محاسبه بردار شار رطوبت ویژه، همگرایی و واگرایی آن در ترازهای پایین جوّ بررسی شد. سپس همبستگی بین بیهنجاریهای دمای سطح آب با بارش نیمه جنوبی کشور بهصورت ماهانه بررسی شده است. برای این منظور طی دوره آماری 50 ساله (1956-2005) برای ماههای اکتبر تا مارس دادههای بیهنجاری دمای سطح آب دریای عرب و اقیانوس هند و دادههای 9 ایستگاه سینوپتیک برای بیهنجاریهای بارش نیمه جنوبی ایران مورد بررسی قرار گرفت. ضریب همبستگی بین بیهنجاریهای بارش و بیهنجاریهای دمای سطح آب دریای عرب، شرق و غرب اقیانوس هند محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد که بردار شار رطوبت ویژه، همگرایی و واگرایی آن و خطوط جریان در ترازهای پایین جوّ به گونهای است که در زمان فعالیت سامانههای کمفشار دینامیکی، شرایط مناسبی برای تغذیه رطوبت از روی دریای عرب، دریای سرخ و خلیج فارس فراهم میشود. بیشترین ضریب همبستگی مربوط به دریای عرب در ماههای اکتبر، نوامبر، ژانویه و فوریه بوده است. همچنین همبستگی معنیداری بین بیهنجاری بارش و بیهنجاری دمای سطح آب نواحی غربی اقیانوس هند در ماههای اکتبر، نوامبر و ژانویه و برای نواحی شرقی آن در ماههای اکتبر و نوامبر بهدست آمد. برای ماههای دسامبر و مارس همبستگی معنیداری حاصل نشد.
بیهنجاریهای دمای سطح آب
بارش
همبستگی
نیمه جنوبی ایران
2013
12
22
135
157
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35986_7d6713af8da130d8365c262de9c0b66e.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
دو بررسی موردی برای تحقیق گسترش جریانسوی ثانویه در تقویت چرخندهای غرب ایران ازدیدگاه انرژی
مجید
آزادی
محمدمهدی
خدادی
در این تحقیق رشد و گسترش فشاروردی و کژفشاری دو موج سیارهای در ناحیه شرق دریای مدیترانه، سوریه و غرب ایران واندرکنش آنها با چرخندهای سطح زمین از دیدگاه انرژی بررسی شده است. با استفاده از دادههایCFSR با تفکیک افقی 5/. درجه مقدار انرژی و مولفههای گوناگون گرایش انرژی برای این چرخندها محاسبه شده است. چرخند اول مربوط به ژانویه 2004 روی غرب مدیترانه شکل میگیرد و روی شرق مدیترانه تضعیف اما در طی مسیر خود تا نواحی غرب ایران در دو ناحیه دیگر تقویت میشود. نتایج نشان میدهد که مهمترین عامل رشد ثانویه مرکز انرژی درجریانسوی ناوه روی شمال عربستان و شرق مدیترانه و سپس غرب ایران تبدیل کژفشاری انرژی و همگرایی شار آزمینگرد انرژی است.
برای چرخند دوم مربوط به ژانویه سال 2000، مشابه مورد اول ابتدا یک مرکز انرژی قوی روی دریای مدیترانه در پادجریانسوی ناوه وجود دارد. در این مورد حضور جت جنبحاره موجب شار آزمینگرد قوی انرژی از این مرکز به جریانسوی ناوه و در نتیجه موجب گسترش جریانسوی مرکز انرژی روی شمال عربستان و غرب ایران میشود. همچنین نقش فرارفت هوای گرم در شمال عربستان و شرق مدیترانه و سپس صعود اجباری هوا در غرب ایران در تقویت عامل کژفشاری و گسترش جریانسوی انرژی برای این مورد، مشابه مورد پیشین است. اما در این مورد نقش عامل فشاروردی (تنشهای رینولدز) نیز در تقویت این مرکز انرژی قابلتوجه است. بهبیاندیگر تاثیر جت جنبحارهای در تقویت چرخند در جنوب غرب ایران دیده میشود.
گسترش جریانسو
انرژی چنبشی پیچکی
تبدیل فشاروردی
تبدیل کژفشاری
2013
12
22
159
175
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35987_15f25cc33aedb6a409096b2de823d73f.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
بررسی شاخصهای اقلیمی حوضه آبخیز تمر، استان گلستان در شرایط تغییر اقلیم با کاربرد مدل LARS-WG
مریم
دوستی
محمود
حبیبنژاد روشن
کاکا
شاهدی
میرحسن
میریعقوبزاده
گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم، از جمله مسائلی هستند که امروزه توجه بسیاری از دانشمندان را به خود جلب کردهاند. یکی از روشهای معتبر برای بررسی پدیده تغییر اقلیم، استفاده از مدلهای گردش عمومی جوّ (GCM) است. به علت تفکیک فضایی کم برخی پدیدههای ریزمقیاس در مدلهای گردش عمومی جوّ، این مدلها نمیتوانند تقریب درستی از شرایط آبوهوایی منطقه مورد بررسی بهدست دهند؛ لذا باید خروجی آنها تا حد ایستگاه هواشناسی، ریزمقیاس شود. در این تحقیق یک نوع از مدلهای (GCM) تحت عنوان HADCM3 در دوره سالهای 2046-2065 بهکار گرفته شد. برای شبیهسازی پارامترهای اقلیمی در حوضه تمر استان گلستان دادههای مدل HADCM3 با استفاده از مدل LARS-WG تحت دو سناریوی A2 و A1B ریزمقیاس شدند. نتایج نشان داد که میانگین دما با در نظر گرفتن سناریوی A2، 48/2 درجه سلسیوس و با در نظر گرفتن سناریوی A1B، 43/2 درجه افزایش خواهد یافت. همچنین نتایج نشان از افزایش 16% بارش در سناریوی A2 و 2% بارش در سناریوی A1B، در دوره 2046-2065 دارد. همینطور میزان ساعتهای آفتابی در دوره بررسی و با در نظر گرفتن هر دو سناریو کاهش خواهد یافت.
ریزمقیاسنمایی
مدل گردش عمومی جوّ
LARS_WG
تمر
استان گلستان
2013
12
22
177
189
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35988_200a1d61ee61cba2b1e3c75fd64f0521.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
تحلیل مخاطره و ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر دما و بارش استان آذربایجان شرقی دوره 2013-2022
سیده شیما
پورعلی حسین
علیرضا
مساح بوانی
از جمله آثار پدیده تغییر اقلیم، افزایش دما، و نیز کاهش مقدار بارش در برخی مناطق جهان از جمله ایران است و لذا بررسی اثرات این پدیده ضروری مینماید. در این تحقیق، پس از برداشت دادههای مشاهداتی ماهانه دما و بارش 15 ایستگاه هواشناسی در دوره 1981-2012، دادهها با کمک روشهای گوناگون درونیابی و انتخاب بهترین روش، برای سلولهای 5/0 در 5/0 درجه تولید شد. پس از پیشبینی متغیرهای اقلیمی برای دوره 2013 تا 2022 بهصورت ماهانه با شانزده مدل جفت شده ،گردش عمومی جوّ-اقیانوس (AOGCM) تحت سناریوهای A1B، A2 و B1، و ریزمقیاسنمایی مکانی دادهها در مقیاس 5/0 در 5/0 درجه با کمک روش Bias Correction/Spatial Downscaling، بهمنظور بررسی عدم قطعیت و تحلیل مخاطره پیشبینیها، دادهها با استفاده از روش مقیاس الگو، برای 46 سناریوی دیگر نیز تولید شدند. با محاسبه دما و بارش برای سطوح متفاوت مخاطره مشخص شد که در سطح مخاطره 10 درصد دما 9/2-15/3 درجه افزایش، و مقدار بارش 75-150 میلیمتر کاهش خواهد داشت. در سطح 25 درصد دما 1/2-25/2 درجه افزایش، مقدار بارش در برخی نقاط کاهش و در برخی دیگر تا 50 میلیمتر افزایش را نشان میدهد. در سطح 50 درصد، دما تقریبا 2/1 درجه افزایش خواهد داشت، و در مورد بارش نیز افزایش مقدار پیشبینی میشود؛ بهطوریکه مقدار بارندگی سالانه در منطقه با مخاطره 50 درصد، تقریبا بین 525 تا 350 میلیمتر پیشبینی میشود.
تغییر اقلیم
درونیابی
ریزمقیاسنمایی
عدم قطعیت
مقیاس الگو
AOGCM
2013
12
22
191
208
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35989_012181555f24e2da389701d4df629a75.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1392
39
4
توسعه هسته دینامیکی یک مدل گردش کلی جوّ بر مبنای تاوایی پتانسیلی با الگوریتم فرابرد پربندی نیمهلاگرانژی دررو
محمد
جغتایی
علیرضا
محبالحجه
توسعه هسته دینامیکی هیدروستاتیک برای مدل گردش کلی جوّ بر مبنای تاوایی پتانسیلی با الگوریتم فرابرد پربندی نیمهلاگرانژی دررو مورد بررسی قرار میگیرد. خطیسازی معادلات بسیط با مختصه قائم تعمیمیافته حول حالت پایه ساکن امکان استخراج مُدهای قائم و استفاده از آنها برای طراحی و پیادهسازی طرحواره گامبرداری زمانی نیمهضمنی را فراهم میکند. استفاده از متغیرهای پیشیابی تاوایی پتانسیلی، واگرایی سرعت و تقریبی از واگرایی شتاب در توسعه هسته دینامیکی، مستلزم حل معادلهای بیضوی از نوع هلمهولتز پیراسته در محاسبه ضخامت فشاری لایههای ایجاد شده میان ترازهای متوالی است. استفاده از تصویر به فضای مُدهای قائم حل این معادله بیضوی را هم تسهیل میکند. در حل عددی، طرحوارههای طیفی در راستای مداری، مرتبه چهارم فشرده در راستای نصفالنهاری و نیمهضمنی با سه تراز زمانی به کار میرود.
در این پژوهش، مدل ساخته شده بر مبنای تاوایی پتانسیلی در مختصه قائم تعمیمیافته و استخراج مُدهای قائم در مدل با موفقیت از عهده آزمون ناپایداری کژفشار برمیآید. در آزمون صورت گرفته با دو لایه، حالت اولیه جت متوازنی است که ناپایداری آن با یک پریشیدگی کوچک به راه میافتد. نتایج حاکی از شکلگیری و توسعه امواج کژفشار در طی 30 روز انتگرالگیری عددی برای شارش حدی با عدد فرود نزدیک یک است. آزمون موفق صورت گرفته، زمینه را برای آزمایش کامل مدل درحکم یک هسته دینامیکی در آرایشی نزدیکتر به واقعیت با تعداد زیادی لایه و برهمکُنش با سطح زیرین فراهم میکند.
مدل گردش کلی جوّ
مختصه قائم تعمیمیافته
مُدهای قائم
مدل برمبنای PV
هسته دینامیکی
جت ناپایدار
2013
12
22
209
221
https://jesphys.ut.ac.ir/article_35990_eb43acc7a49dca4e22bf3bfcf2257b85.pdf