2024-03-29T18:14:03Z
https://jesphys.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=8386
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
تعیین بسامد طبیعی نوسان خاک در محدوده معدن مس سرچشمه با استفاده از نگاشتهای مایکروترمور
وحید
غلامی
نصرالله
کمالیان
مهدی
زارع
در این بررسی دادههای مایکروترمور جمعآوری شده، در محدوده معدن مس سرچشمه به منظور محاسبه بسامد طبیعی خاک، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. به منظور پردازش دادهها از روش نسبت طیفی مؤلفه افقی به عمودی، معروف به رهیافت ناکامورا (H/V) استفاده شده است. روش نسبتهای طیفی امکان کاربرد روی دادههای زلزله و شتاب را دارد ولی براساس بسیاری از بررسیها، روشن شده است که استفاده از مایکروترمورها برای محاسبه بسامد طبیعی کاملاً قابل اطمینان است. دادههای موجود در 12 جایگاه اندازهگیری در محدوده معدن مس سرچشمه و برخی نقاط اطراف به منظور مطالعات نوفه سنجی برداشت شدهاند. در برخی جایگاههای اندازهگیری تعداد دفعات برداشت داده 3 و در برخی جایگاهها 4 بار بوده است. دادهها بر اساس استانداردهای گروه طرح SESAME (Site EffectS assessment using AMbient Excitations) مورد پردازش قرار گرفته است. در هر جایگاه محاسبات روی همه برداشتها صورت گرفته و بسامد طبیعی برای آن جایگاه محاسبه شده است. براساس بسامد طبیعی بهدست آمده، دستهبندی رده خاک و متوسط سرعت موج برشی برآورد شده است. در نهایت نوع و رده خاک با مشاهدات میدانی موجود مقایسه شده است.
مایکروترمور
معدن مس سرچشمه
رهیافت ناکامورا
بسامد طبیعی
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27956_7016ca09c48d872a3fdef0b751bb3713.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
طراحی و ساخت فرستنده و گیرندة رقمی (دیجیتال) دادههای ژئوالکتریک و کاربرد آن در کاهش اثر نوفه
غلام جوان
دولویی
اصغر
آزادی
نصرالله
کمالیان
نوفههای الکتریکی تاثیر به سزایی در دقت روشهای ژئوفیزیکی، به خصوص مقاومتسنجی، پتانسیل خودزا، قطبش القایی، ماگنتوتلوریک و الکترومغناطیس دارد. منشا این نوفهها ممکن است نوع زمین، پتانسیل خودزا، پتانسیل القایی، کابلها و دکلهای برق، ریلهای راه آهن و مترو، پمپها، امواج الکتروسیسمیک و جریانهای الکترومغناطیسی باشد. مرحله اول افزودن بر دقت اندازهگیریها در روش مقاومتسنجی ژئوالکتریک، شناخت نوفهها و بررسی تأثیر آن در کیفیت برداشت است. در مرحله دوم با استفاده از نوفه برداشت شده و مشخصات مقاومت الکتریکی زمین، وضعیت برداشت دادهها را میتوان شبیهسازی کرد. با توجه به شبیهسازی صورت گرفته میتوان بهترین روش اجرایی را برای کاهش اثر نوفه طراحی کرد. در راستای این پژوهش یک دستگاه گیرنده رقمی (دیجیتال) پتانسیل الکتریکی و یک فرستنده جریان الکتریکی پرقدرت طراحی و ساخته شده است. برای تعدادی از ساختارهای متفاوت زمینشناسی، در چند نقطه از کشور برداشت نوفه الکتریکی با این روش صورت گرفت. پردازش و تحلیلهای صورت گرفته در این پژوهش نشان میدهد که با طراحی و ساخت این دستگاه رقمی برای اندازهگیریها به صورت تاریخچه زمانی، دقت اندازهگیری اختلاف پتانسیل از 1 میلیولت در دستگاههای ژئوالکتریک معمولی به حدود 01/0 میلیولت در دستگاه جدید افزایش مییابد. علاوه بر آن میتوان عمق نفوذ جریانهای ارسالی را تا چند هزار متر افزایش داد. این موضوع میتواند در تعیین مشخصات گسلههای پیسنگی یا روند زونهای گسلش یافته نقش به سزایی داشته باشد.
ژئوفیزیک
ژئوالکتریک
نوفه
مقاومتسنجی رقمی (دیجیتال)
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27957_22e2bad38b7038e9e37d1325a688ca0a.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
تضعیف نوفههای زمینغلت در حوزه ردلرزه شعاعی
مجید
باقری
محمدعلی
ریاحی
در این مقاله تضعیف نوفههای زمینغلت با استفاده از تبدیل ردلرز? شعاعی و روش شناخته شده بسامد- عدد موج مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. مقایس? نتایج بهدست آمده از این دو روش نشان میدهد که تبدیل ردلرز? شعاعی به خوبی روش بسامد- عدد موج عمل میکند، ضمن اینکه محتوای بسامدی پدیدههای بازتاب را، که از اهمیت خاصی برخوردارند، بسیار کمتر از روش بسامد- عدد موج کاهش میدهد و این، مزیت اصلی و بارز این روش نسبت به روش بسامد- عدد موج است. در این روش، دادههای لرزهای، چنانچه در ادامه ذکر خواهد شد، از حوزة دوراُفت- زمان سیر به حوزه ردلرزه شعاعی برده میشوند. این حوزه برای حذف نوفههای خطی همدوس، شامل امواج زمینغلت، بسیار مؤثر است. چرا که شناسایی و تفکیک نوفههای خطی همدوس به منظور حذف آنها، به دلیل کشیدگی در این حوزه، بسیار راحتتر از حذف آنها در حوزة دوراُفت- زمان است.
حوزه رد لرزه شعاعی
سرعت ظاهری
بسامد ظاهری
امواج زمینغلت
صافی بسامدی میانگذر
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27958_e410e4f703d0284bf78a98289838f3e2.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
تعیین رسانایی ویژه الکتریکی و درجه حرارت گوشته فوقانی زمین با استفاده از تغییرات ژئومغناطیسی روزهای آرام
اسداله جوععطا
بیرمی
ناصر حسینزاده
گویا
محمود
میرزایی
رسانایی ویژه الکتریکی زمین یکی از پارامترهای مجهول آن است که میتوان آن را در مقیاس جهانی مورد بررسی قرار داد. بررسیهای رسانایی ویژه الکتریکی براساس تغییرات میدان مغناطیسی زمین صورت میگیرد. تغییرات زمانی میدان مغناطیسی زمین شامل تغییرات درازمدت و تغییرات زودگذر است. تغییرات میدان ژئومغناطیسی با منشأ خارج از زمین، جریانهای الکتریکی را به بخشهای رساناتر زمین القا میکند. این جریانهای القایی نیز به نوبه خود سبب ایجاد مؤلفهای از تغییرات مغناطیسی میشوند که در سطح زمین قابل مشاهده و اندازهگیری است. با تفکیک تغییرات میدان به بخشهای با منشأ داخلی (i) و خارجی (e)، پاسخ الکترومغناطیسی زمین به یک ورودی ویژه (e) تعیین میشود. نسبت بخشهای با منشأ داخلی و خارجی میدان مغناطیسی معیاری از پاسخ است که به سامانة جریان خارجی و توزیع رسانایی ویژه الکتریکی درون گوشته وابسته است. در این تحقیق با استفاده از یکی از تغییرات روزهای آرام مغناطیسی موسوم به " بی"، رسانایی ویژه الکتریکی و دمای گوشته فوقانی بررسی شده است. نتایج حاصل با کارهای قبلی همخوانی خوبی نشان میدهد.
"بی" های ژئومغناطیسی
تغییرات روزهای آرام ژئومغناطیسی
پاسخ الکترومغناطیسی
عمق پوستی
رسانایی ویژه الکتریکی
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27959_fe09a9c48f667e514fc6c20c62f2f37d.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
متراکمسازی دادههای موقعیتی سامانه ماهواره GRACE با کمک تلفیق پارامترهای موقعیت، سرعت و شتاب از راه درونیابی ارمیت
محمدعلی
شریفی
زهره عرفانی
جزی
علیرضا امیری
سیمکوئی
یکی از کاربردهای مهم و ارزشمند علم ژئودزی فضایی بررسی میدان گرانی زمین و تغییرات آن از راه تجزیه و تحلیل مدار ماهوارهها بهصورت عام و ماهوارههای گرانیسنجی بهصورت خاص است. ماهوارههای گرانیسنجی اغلب در مدارهای پایین قرار میگیرند تا تأثیرات میدان گرانی را بیشتر درک کنند و لذا بررسی و مدلسازی میدان گرانی زمین از روی اطلاعات مداری آنها با دقت بیشتری صورت گیرد. در این راستا به بررسی دادههای موقعیتی ماهواره GRACE پرداخته و سعی در همسانسازی تراکم دادههای موقعیتی بهدست آمده از راه گیرندههای onboard سامانه موقعیتیابی جهانی، GPS، با دادههای سرعت و شتاب نسبی بهدست آمده از راه سامانة بین ماهوارهای شده است. این کار به روش درونیابی چند جملهای ارمیت (Hermite) براساس روش کمترین مربعات صورت پذیرفت. در این روش درونیابی از یک تابع چندجملهای و مشتقات آن برای مدلسازی مشاهدات استفاده میشود و لذا مسئله در سادهترین شکل ممکن، بدون تکرار و مقدار اولیه به بهترین نحو به جواب مناسب میرسد. با متراکم کردن این دادهها، امکان بهبود مدلهای میدان گرانی جهانی که از اطلاعات مدار GRACE حاصل میشود فراهم خواهد شد.
میدان گرانی
درونیابی
متراکمسازی
کمترین مربعات
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27960_c76018ca412395b078eb6aa64fbc7601.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
تعیین ژئوئید در جزایر با استفاده از حل مسئله مقدار مرزی گرانیسنجی- ارتفاعسنجی ماهوارهای با مرزهای ثابت
عبدالرضا
صفری
یعقوب
حاتم
مهدی
شاهحیدری
مسئله تعیین ژئوئید در جزایر، در کشورهای دارای جزایر متعدد بهدلیل نیاز سامانة ارتفاعی یکسان از اهمیت زیادی برخوردار است. ولی نبود دادههای شتاب گرانی با دقت زیاد در دریا، تعیین ژئوئید در جزایر را با مشکل مواجه ساخته است. از طرف دیگر پیدایش ارتفاعسنجی ماهوارهای تعیین ژئوئید را در مناطق اقیانوسی و دریاها امکانپذیر کرده است. در این مقاله روشی برای تعیین ژئوئید در جزایر با استفاده از یک مسئله مقدار مرزی گرانیسنجی- ارتفاعسنجی ماهوارهای با مرزهای ثابت ارائه شده است. روش مورد نظر با تعیین ژئوئید در جزیره قشم با موفقیت آزمایش شده است.
ارتفاعسنجی ماهوارهای
تعیین ژئوئید در جزایر
شتاب گرانی
روشهای حساب تغییرات
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27961_d77bf3179c1f7851489a32c774272e04.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
تعیین شکستگی با استفاده از تبدیل موجک و مدلسازی آن در مخازن گروه دهرم یکی از میدانهای ایران
محمدحسین
نعمتی
غلامحسین
نوروزی
محمدعلی
ریاحی
امروزه با پیچیدهتر شدن سازوکار تولید از مخازن نفتی و افت فشار عمده مخازن موجود در ایران، تولید بهروشهای ثانویه اهمیت بیشتری یافته است. از طرفی با توجه به ماهیت مخازن کربناته و اثر فرایندهای دیاژنزی و تکتونیکی بر این مخازن (از جمله شکستگیها)، شاهد ناهمگونیهای بسیاری در این مخازن هستیم که پیشبینی تولید و بازیافت از آنها را با مشکل روبهرو میکند. لذا اهمیت بررسی شکستگیها در صیانت از مخازن و بهینهسازی تولید، ضروری به نظر میرسد. چگونگی اعمال عوارض زمینشناختی در مدلسازیهای مخازن (از جمله عوامل ساختمانی و لیتولوژیکی) و نحوه توزیع شکستگیها از مسائل اصلی این تحقیق است. در این بررسی تعداد 10 چاه از یکی از میدانهای گازی منطقه فارس ساحلی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس، زونهای شکستگی در چاهها براساس اطلاعات مستقیم و غیرمستقیم با استفاده از روش اعمال موجک مشخص شدهاند. تعیین زونهای شکستگی در چاههای حفاری شده با استفاده از اطلاعات محدود لاگهای تصویرگر که از معدود چاههای یک میدان گرفته میشود و یا مغزههای درونچاهی که در شرایط سطحی بایستی بررسی شوند کاری دشوار است و در بسیاری از موارد نتیجهگیری از این بررسیها و تعمیم آنها به گستره مخزن غیرممکن است. از طرفی، چون اطلاعات نمودارهای پتروفیزیکی از اکثر چاهها گرفته میشود، عمده اطلاعات موجود از خصوصیات مخزن بهوسیله این نمودارها بهدست میآیند. در نهایت با توزیع چگالی شکستگی و تهیه مدل سهبعدی از این پارامتر و پارامترهای وابسته به آن (از جمله تخلخل شکستگی)، مدل برای ورود به روند شبیهسازی جریان مخزن آماده شده است.
شکستگی
مدلسازی
مخازن شکافدار
چگالی شکستگی
نشانگر لرزهای
تخلخل شکستگی
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27962_f3e4be0a6ea0de5433d824bff15fdefe.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
مقایسه روش آزمون ثبات کلی و مینیمومسازی نرم L1 در شبکههای میکروژئودزی
سیدشهرام جزائری
جونقانی
برای محاسبه جابهجایی در شبکههای میکروژئودزی کشف نقاط پایدار و ناپایدار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چرا که در این شبکهها، کشف نادرست نقاط پایدار و ناپایدار بهصورت نقص داده ظاهر میشود و جابهجاییهای محاسبه شده را زیرسؤال میبرد. به منظور کشف نقاط پایدار و ناپایدار عموماً از دو روش مهم زیر استفاده میشود: الف- آزمون ثبات کلی درشبکههای میکروژئودزی ب- مینیمومسازی نرم L1 بردار جابهجایی هدف این مقاله مقایسه دو روش فوق و بیان مزیتها و معایب این دو روش نسبت به هم است که در ادامه شرح دو روش و نتایج حاصل از مقایسه آنها آورده شده است. نتایج نشان میدهد که بهطور کلی، استفاده از روش مینیمومسازی نرم L1 بردار جابهجایی در مقایسه با روش دیگر نتایج قابل قبولی دارد.
شبکههای میکروژئودزی
شبکههای ژئودتیک
نقص داده
روش آزمون ثبات کلی
روش مینیمومسازی نرم L1
برآورد کمترین مربعات
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27963_8edbd600a70657eae57466385c3e28f9.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
بررسی میدانی و همانندسازی فیزیکی چند جریان داون برست (خرد انفجار پایینسو) در منطقه تهران
ناهید
فیضآبادی
عباسعلی
علیاکبریبیدختی
جریانهای داون برست ناشی از توفانهای تندری اغلب به صورت پرانرژی، کوتاه مدت و خردمقیاساند و میتوانند برای هواپیماها بهویژه هنگام نشستن و برخاستن خطرناک باشند. داون برستها را ایستگاههای هواشناسی سطح زمین و رادارها ثبت میکنند. مشخصات جریانهای داون برست که ایستگاههای زمینی هنگام وقوع پدیده ثبت میکنند، عبارتاند از: افزایش فشار، افزایش ناگهانی سرعت باد، تغییرات جهت باد (بیش از 90 درجه). تغییر دما و رطوبت نیز در بیشتر موارد هنگام وقوع پدیده در ایستگاههای زمینی ثبت میشوند. در این بررسی با استفاده از نگاشتهای ایستگاههای هواشناسی 12 مورد رویداد داون برست در سالهای 2003 تا 2005 استخراج شده است. با استفاده از دادههای دستگاه سودار، برای یک مورد جریان داون برست، نمایههای سرعت افقی و قائم و جهت باد در زمانهای قبل و بعد از رویداد که داده موجود بوده، نسبت به ارتفاع بررسی شده و با استفاده از این نیمرخها تغییرات ، و مقادیر بیشینه آنها محاسبه شده است. نمودارهای ترمودینامیکی نیز برای 5 مورد از این پدیدهها بررسی و مقادیر آهنگ کاهش دمای محیط و نیروی شناوری برای هر مورد محاسبه شده و با موارد مشابه در سایر نقاط مقایسه شده است. داون برستها در آهنگ کاهش دماهای بیشتر از 9 (نزدیک به بیدررو خشک) روی دادهاند، در آهنگ کاهش دماهای نزدیک به بیدرروخشک فروهنجها شدیدترو مستقل از نسبت اختلاط رطوبت است. برای بررسی دقیق داون برستها دستگاههای دقیقتر راداری مورد نیاز است، به دلیل در دسترس نبودن چنین وسایلی، یک مدل فیزیکی از جریان داون برست در آزمایشگاه شبیهسازی شده است. رها شدن قائم شاره چگال از منبعی دایرهای در شرایط محیطی همگن و با چینهبندی چگالی شبیهسازی میشود. شاره رها شده ابری تشکیل میدهد که حرکت آن بر اثر درونآمیختگی کند میشود و هنگام رسیدن به سطح زمین به شکل یک یا چند تاوه حلقوی درمیآید و مانند جریان گرانی به اطراف حرکت میکند. با استفاده از سیگنالهای شوری که از نتایج مشاهدات به دست میآید، در هر آزمایش عدد فرود داخلی جریان (نسبت نیروی لختی به شناوری) محاسبه میشود. آزمایش با تغییر چگالی شاره رها شده و تغییر فاصله دریابهها تکرار میشود. سیگنالهای شوری حاصل از نتیجه آزمایش با نگاشت تندی باد مؤسسه ژئوفیزیک در روز 20/5/2005 که احتمالاً داون برست وجود داشته است همخوانی خوبی نشان میدهد. این بررسی میتواند، شروعی برای جمعآوری دادههای اقلیمشناسی داون برستها در منطقه تهران باشد.
داون برست
ساختار قائم باد
تاوه حلقوی
برش باد
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27964_bc222a4bf89e8bad2d42a67af60861cc.pdf
فیزیک زمین و فضا
JESP
2538-371X
2538-371X
1387
34
4
کاربست مدل پیشبینی عددی ARPS بر شبیهسازی توفان برف بهمن 1383 در تهران
مجید
مزرعهفراهانی
مصطفی
احمدنیا
امید
علیزاده
طی روزهای 6 تا 12 فوریه 2005 (مطابق 17-23 بهمن 1383) تهران شاهد بارش سنگین برف و دیگر انواع بارش بود. نوع بارش و شدت و تناوب این واقعه هواشناختی (توفان) ان را از بارشهای معمول دیگر در این موقع از سال متمایز میسازد. بدین جهت بررسی این توفان از دیدگاههای دینامیکی و سینوپتیکی حائز اهمیت است. در تحقیق حاضر با استفاده از مدل میانمقیاس عددی پیشبینی هوا ARPS (Advanced Regional Prediction System) توفان اتفاق افتاده را از جنبههای ذکر شده مورد بررسی و تحلیل قرار دادهایم. بدین منظور مدل ARPS را برای روزهای 6 تا 12 فوریه با سه تفکیک افقی 30، 10 و 4 کیلومتر برای منطقهای که تهران را در بر میگیرد اجرا کردیم. با توجه به نتایج بهدست آمده از آزمایشهای صورت گرفته، مدل به خوبی قادر به پیشبینی کیفی و نسبتاً قابل قبول کمی توفان فوق است. از دیدگاه سینوپتیکی الگوهای فشاری سطح زمین با تقریب قابل قبول و الگوهای ژئوپتانسییلی ترازهای بالا حاصل از شبیهسازی به خوبی با موارد واقعی مطابقت میکنند. متغیرهای هواشناختی از جمله باد، دما، و بارش شبیهسازی شده از نظر کیفی و روند تحولات زمانی- مکانی با واقعیت همخوانی نسبتاً قابل قبولی دارند و از نظر کمی، متغیر بارش در مواردی در مناطق و در زمانهای خاصی از میزان واقعی بیشتر و در مواردی کمتر از میزان واقعی است. تفاوت مقادیر بهدست آمده بارش در مناطق کوهستانی با مقادیر واقعی، بر خلاف انتظار، نتایج دیگر مدلهای عددی کمتر از مناطق هموار است و از نظر علامت مخالف موارد صورت گرفته با مدلهای پیشبینی عددی دیگر مانند MM5 هستند. اختلافهای موجود با توجه به شرایط اجرای مدل از جمله دادههای اولیه و شرایط مرزی قابل قبول است. بخشی از تفاوت نیز ناشی از نوع توده هوا و محل شکلگیری توده هوا است که تأثیر مستقیمی بر نوع بارش و مقدار آب تبدیل به برف شده را دارد. نکته اخیر ناشی از کمبود یا خطای خردمقیاس ابر مورد استفاده و موارد انتخابی موجود در مدل است. الگوهای ترمودینامیکی و جو بالای (Skew-T) پیشبینی شده با دقت بسیار خوبی از مقادیر واقعی پیروی میکنند. در بحث ناپایداری، نشانههای متفاوت ناپایداری (Stability Index) محاسبه شده با استفاده از میدانهای پیشبینی شده مدل با مقادیر محاسبه شده میدانهای واقعی مقایسه شدهاند و نتایج در اکثر موردها همخوان است و در برخی موردها تفاوت اندک ولی قابل قبولی دارد.
توفان برف
شبیهسازی عددی
پیشبینی عددی
تهران
2009
02
19
1
1
https://jesphys.ut.ac.ir/article_27965_e33d02314c68f0413d9861511e8d95e0.pdf