Explanation of the causes of the decrease in the amount and intensity of wintertime precipitation in comparison to the autumn precipitation in Southern Coast of Caspian Sea

در این تحقیق، علل کاهش یافتن مقدار و شدت بارش‌‌های زمستانه سواحل جنوبی دریای خزر در مقایسه با بارش‌‌های پاییزه مورد بررسی قرارگرفته است. بدین منظور، از داده‌‌های بارش روزانه ایستگاه‌‌های سینوپتیک سواحل جنوبی دریای خزر و داده‌‌های شبکه‌بندی NCEP/NCAR و NOAA استفاده شد و ساختار گردش جوّ و شرایط همدیدی و فیزیکی حاکم در زمان وقوع بارش‌‌های زمستانه و پاییزه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در همة الگوهای همدیدی بارش‌‌زای زمستانه، مرکز پُرفشار دینامیکی واقع در شمال و یا غرب دریای خزر در مقایسه با پاییز، به‌‌شدت تقویت می‌شود. همچنین در همة الگوها شدت گردش واچرخندی در ترازهای زیرین جوّ روی دریای خزر به‌طور محسوس افزایش یافته است و میزان متوسط آن در الگوی پُرفشار زمستانه به دو برابر مقدار مشاهده شده در فصل پاییز می‌‌رسد. بررسی مقادیر سرعت قائم در منطقه خزری، رفتار الاکلنگی یک‌‌سویه و برجسته‌‌ای را در طول فصل پاییز، بین بخش شمالی و جنوبی این دریا نشان می‌‌دهد. به‌طوری‌که بیشینه نزول و صعود هوا به‌‌ترتیب در عرض?45 و?5/37 شمالی مشاهده می‌گردد. در طول زمستان به دنبال تضعیف الگوی الاکلنگی پاییزی، شدت صعود هوا در سواحل جنوبی دریای خزر کاهش می‌‌یابد. چنین تفاوت‌‌های فصلی آشکاری در صعود هوا و به تبع آن در وقوع بارش، نتیجه استقرار مکرر و مناسب مراکز پُرفشار دینامیکی بر بخش شمالی دریای خزر در فصل پاییز و وردایی نصف‌‌النهاری قابل‌‌توجه و استقرار نامناسب آنها در فصل زمستان است. بررسی ویژگی‌‌های فیزیکی دریای خزر روشن ساخت که بین مقدار بارش در سواحل جنوبی دریا و دما و شارگرمای نهان در سطح دریا، رابطة‌ مستقیم بسیار قوی وجود دارد. به‌طوری‌که با پیشروی دوره سرد سال، به‌واسطة کاهش یافتن دمای سطح دریا، مقادیر گرمای نهان و تبخیر از سطح دریای خزرکاهش می‌یابد و متعاقب آن از مقدار بارش‌‌های سواحل خزری کاسته می‌‌شود. یافته‌‌ها نشان داد که در طول دوره سرد، بین شدت وزش باد شمالی در سطح دریا و دمای سطح دریا، شار گرمای نهان و بارش سواحل جنوبی دریای خزری، یک ارتباط معکوس قوی و معنی‌‌دار وجود دارد. بدین‌‌ترتیب که هرچه شدت وزش باد شمالی روی دریای خزر افزایش یابد، از مقادیرگرمای نهان، دمای سطح دریا و شدت بارش‌‌ها به میزان بیشتری کاسته می‌‌شود. نتیجه نهایی آنکه در فصل زمستان به‌واسطه استقرار مراکز پُرفشار قوی‌‌تر بر جانب شمالی و غربی دریای خزر، میزان گردش واچرخندی و فشار هوا در ترازهای زیرین جوّ روی بخش جنوبی دریا افزایش قابل‌‌ملاحظه‌‌ای می‌‌یابد. این افزایش با وردایی نصف‌‌النهاری قابل‌‌توجه پُرفشارهای دینامیکی زمستانه، تغییر جهت وزش باد غالب در مهم‌ترین الگوی بارش‌زای خزری و کاهش یافتن دما و شار گرمای نهان در سطح دریای خزر همراه می‌‌شود. مجموع شرایط فوق کاهش یافتن مقدار، شدت و تعداد روزهای بارشی را در طول فصل زمستان در سواحل جنوبی دریای خزر به دنبال دارد.