پردازش داده‌ مغناطیس‌هوایی در محدوده استان تهران و مقایسه تطبیقی نتایج آن با لرزه‌خیزی و روندهای گسلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران.

2 گروه زمین‌شناسی تاریخی و دینامیکی، دانشگاه معدن سنت پترزبورگ، سنت پترزبورگ، روسیه.

چکیده

نرخ بالای فرسایش و رسوب‌گذاری علاوه‌بر گسترش فضاهای شهری و شهرک‌های صنعتی در حاشیه شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها اغلب موجب مدفون‌شدن ساختارهای گسلی و یا از بین‌رفتن نشانگر‌های شناسایی آن است به‌گونه‌ای که شناسایی گسله‌ها در محدوده شهرهای بزرگ با روش‌های لرزه‌ای و زمین‌شناسی را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است. در راستای حل این مسئله، بررسی خطواره‌های حاصل از مطالعه داده‌های مغناطیس هوایی می‌تواند رهیافتی مناسب برای شناسایی گسل‌های مدفون در نظر گرفته شود. انطباق این روش با کانون رویدادهای لرزه‌ای، تصویر بهتری از سرشت لرزه‌زمین‌ساختی روندهای گسلی، هندسه و ساختار عمقی آن را ارائه می‌دهد. در مطالعه حاضر داده‌های مغناطیس هوایی گستره استان تهران با استفاده از روش‌های برگردان قطب، مشتقات سویی، تبدیل فراسو و فیلتر گرادیان افقی بررسی و پردازش شده است. خطواره‌های شناسایی شده حاصل از بررسی تطبیقی ناهنجاری‌های مغناطیسی با روندهای گسلی و در خاتمه با توزیع زمین‌لرزه‌های محدوده استان تهران مقایسه و مورد بازبینی قرارگرفت. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از ساختارهای گسلی و رویدادهای لرزه‌ای منطبق بر خطواره‌های مغناطیسی هستند. به عبارت دیگر اغلب گسله‌های شناسایی شده منطقه، پی‌سنگ مغناطیسی را قطع کرده‌اند و بنابراین توانمندی ایجاد زمین‌لرزه بزرگ را دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Processing the Aeromagnetic data in Tehran province and comparison of its results with seismicity and fault trends

نویسندگان [English]

  • Amir Feraghi Vaighan 1
  • Mohammad Reza Abbasi 1
  • Gholam Javan Doloei 1
  • Soheyla Beygi 2
1 International Institute of Earthquake Engineering and Seismology, Tehran, Iran.
2 Department of Historical and Dynamics Geology, Mining University of Saint Petersburg, Saint Petersburg, Russia.
چکیده [English]

Morphologically, the lowest point of Tehran province is located in Varamin city with a height of 749 meters above sea level, and the highest point of the province is located in Tochal Heights with 4375 meters above sea level in Shemiranat city. The mega city of Tehran is also built on the alluvial fans at the foot hill of Alborz mountain, which are located on volcanic-sedimentary rocks of the third geological period (Cenozoic) that during the fourth geological period, it was affected by tectonic activities (Habibi and Horkad, 2014; Ali Beigi et al., 2015). High rates of erosion and sedimentation and urban development cause the destruction or burial of fault structures and their identification sign. Determining the boundary of geological structures is one of the most important and practical issues that has always been discussed in the various sub-branches of the earth sciences, including geophysics (Neawsuparp et al., 2005). Past tectonic earthquake studies have shown that the boundaries of geological structures are mostly identified by faults. In other words, the presence of faults is one of the indicators of active tectonic areas. Therefore, the study of faults to investigate seismicity in connection with the plans for the development of civil activities of cities, industrial towns and the scope of strategic facilities, the investigation of mineral potentials (minerals related to fractures and fault areas) and the detailed understanding of tectonic trends is very important. Here this method is used to calculate the location of seismic events that also presents the seismic nature of the fault processes and its geometry and depth structure in an area.
In addition to reviewing aerial photographs and field survey, studying satellite images is one of the practical methods for identifying the trend of obvious faults and preparing maps of the fault system of different regions. In recent years, preparing airborne geophysical maps for hidden fault structures has become common. On the other hand, one of the most common methods for detecting hidden structures, including faults, is aerial magnetic studies, the interpretation and modeling of which has helped researchers in identifying subsurface faults or possible buried faults.
It is worth mentioning that in some cases the boundary of the structures may not be associated with a fault. Also, there is a possibility that a fault structure does not have a noticeable magnetic signal. Therefore, the results of satellite images or aerial magnetometry do not necessarily lead to the identification of all hidden faults. In this research, it has been tried to process the aerial magnetometer data of Tehran province by different methods (e.g. reduction to the pole, directional derivatives, upward continuation, analytical signal, and horizontal gradient). Then put it on the fault map of the area and comparing the results, the degree of concordance of the trends of the faults in the region with the magnetic anomalies, magnetic bedrock type faults are identified. In the final stage, by placing a new layer of the seismicity map of the region, those active bedrock faults can be identified.
The general results obtained in this research confirm that some of the active faults in the Tehran region are of the basement type, that the ability of these faults to cause large earthquakes is not far from expected, and this result is consistent with other recent seismological studies conducted by Soltani-Moghadam (2016), Ahmadzadeh et al. (2019) and Azqandi et al. (2023) and there is in very good agreement with their finalings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aeromagnetic data
  • Magnetic Lineaments
  • Fault trends
  • Tehran province
  • Earthquake
احمدزاده، س. (1397). مدل‌سازی طیفی افت تنش، پارامترهای چشمه و مسیر زمین لرزه‌های منطقه سیلاخور و البرز. رساله دکتری تخصصی ژئوفیزیکزلزله‌شناسی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی‌زلزله. 
امامی، م. ه. (1372). نقشه زمین‌شناسی چهارگوش تهران با مقیاس 1:100000 سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
آقانباتی، ع. (1383). زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 586ص.
آقانباتی، ع. و حمیدی، آ.ر. (1374). نقشه زمین‌شناسی سمنان، مقیاس 1:250000، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
حبیبی، س.م. و هورکارد، ب.، (1384). اطلس کلان‌شهر تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
حقی پور، ع.؛ تراز، ه. و وحدتی دانشمند، ف. (1365). نقشه زمین‌شناسی 1:250000 تهران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
حیدریان شهری، م. (1385). مبانی اکتشافات ژئوفیزیک، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
شیخ‌الاسلامی، م. ر.؛ جوادی، ح.ر.؛ اسدی سرشار، م.؛ آقا حسینی، ا.؛ کوه‌پیما، م. و وحدتی دانشمند، ب.(1392). دانش‌نامه گسله‌های ایران، انتشارات رهی. 600ص.
سلطانی مقدم، س. (1398). لرزه‌خیزی و ساختار سرعتی سه بعدی پوسته در زون البرز مرکزی با استفاده از داده‌های زمین لرزه‌های محلی، رساله دکتری تخصصی ژئوفیزیکزلزله‌شناسی. پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی‌زلزله.
شاهوردی، م.؛ نمکی، ل.؛ منتهائی، م.؛ مصباحی، ف. و پساوند، م. (1396). تفسیر داده‌های مغناطیسی براساس محاسبه زاویه تیلت و تقویت گرادیان افقی، مطالعه موردی: فروافتادگی زنجان. مجله فیزیک زمین و فضا 43(1)، 101-113.
فروتن، م. و خیراللهی، ح. (1393). نقشه گسل‌های مغناطیسی بنیادی ایران، مقیاس 1:2,500,000، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
صالح، ر. (1387). بازپردازش نقشه ناهنجاری مغناطیسی هوابرد ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان.
علی بیگی، ح.؛ طالبیان، م. و قرشی، م. (1395). سازوکار و دگرشکلی‌های جوان در دشت تهران: تلفیق مشاهدات صحرایی و مدل‌سازی فیزیکی، فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 39، 63-82.
عمیدی، س. م.؛ نوگل سادات، ا.؛ بهروزی، ا.؛ ناظر، ن. خ.؛ کایا، س.؛ دهلوی، پ. و مارتن ژانتین، ب. (1363). نقشه زمین‌شناسی 1:250000 ساوه، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
وحدتی دانشمند، ف. (1376). نقشه زمین‌شناسی شرق تهران، مقیاس 1:100000، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
Ahmadzadeh, S., Javan Doloei, D., Parolai, S., & Oth, A. (2019). Non-parametric spectral modelling of source parameters, path attenuation and site effects from broad-band waveforms of the Alborz earthquakes (2005–2017). Geophysical Journal International, 219(3), 1514–1531, https://doi.org/10.1093/gji/ggz377.
Alavi, M. (1980). Tectonostratigraphic evolution of the Zagros sides of Iran. Geology, 8, 144–149.
Alavi, M., & Mahdavi, M.A. (1994). Stratigraphy and structure of the Nahavand region in western Iran and their implications for the Zagros tectonics. Geological Magazine, 131, 43–47.
Allen, M., Jackson, J., & Walker, R. (2004). Late Cenozoic reorganization of the Arabia-Eurasia collision and the comparison of short-term and long-term deformation rates. Tectonics, 23, 1-16.
Azghandi, M., Abbassi, M.R., Javan-Doloei, G., & Sadidkhouy, A. (2023). Fault-kinematic and stress state investigation using focal mechanism solution along the Mosha fault, Alborz Mountain: implication for changing stress tectonic regime. Iranian Journal of Geophysics, 16 (4), 165–174. DOI: 10.30499/IJG.2022.363439.1458.
Berberian, F., Muir, I.D., Pankhurst, R.J., & Berberian, M. (1982). Late Cretaceous and early Miocene Andean-type plutonic activity in northern Makran and central Iran. Journal of the Geological Society of London, 139, 605–614.
Berberian, M. (1981). Active Faulting and Tectonics of Iran. In: Gupta, H.K., and F.M. Delany, (Eds.), Zagros–Hindukush–Himalaya Geodynamic Evolution. Am. Geophys. Union, Geodynamics, Ser., 3, 33-69.
Berberian, M., & King, G.C.P. (1981).Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265.
Berberian, M. (1983). The southern Caspian: a coppressional depression floored by trapped. Modified oceanic crust. Canadian Journal of Earth Sciences, 20. 163-183.
Jahantigh, M., Ramazi, H.R., Ferdowsi, H., & Jafari, Z. (2024). The study of magnetic structures using aeromagnetic data and investigating their relationship with porphyry copper mineralization in the Shahr-e Babak, Kerman province, Iran. Iranian Journal of Geophysics, 18(1), 85-96. DOI:10.30499/IJG.2023.377544.1478
Mbarga, T. N., Feumoe, A. N. S., Dicoum, E. M., & Fairhead, J. M. (2012). Aeromagnetic data interpretation to locate buried faults in south-east Cameron. Geophysica, 48(1-2), 49-63.
Movaghari, R., & Doloei Gh. J. (2018). Upper Crustal Structure of South West of Tehran Using Borehole Ambient Noise Tomography. Journal of the Earth and Space Physics, 44(2), 281-295. DOI:10.22059/JESPHYS.2018.237090.1006914.
Nadimi, A. (2007). Evolution of the Central Iranian basement, International Association for Gondwana Research, Published by Elsevier, v. 12 p. 324–333.
Neawsuparp, K., Charusiri, P., & Meyers, J. (2005). New processing of airborne magnetic and electromagnetic data and interpretation for subsurface structures in the Loei area, Northeastern Thailand, Science Asia, 31, 283-298.
Phillips J.D. (1998). Processing and Interpretation of Aeromagnetic Data for the Santa Cruz Basin–Patahonia Mountains Area, South–Central Arizona, U.S. Geological Survey Open-File Report 02-98: pp 1–98.
Ramezani, J., & Tucker, R. (2003). The Saghand Region, Central Iran: U-Pb Geochronology, Petrogenesis And Implications For Gondwana Tectonics. American Journal of Science, 303, 622–665.