بررسی انرژتیک ارتباط نوسان اطلس شمالی (NAO) و گردش بزرگ‌مقیاس وردسپهر در جنوب غرب آسیا

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هواشناسی، گروه فیزیک فضا، مؤسسة ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار، گروه فیزیک فضا، مؤسسة ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران

3 دانشیار، گروه فیزیک فضا، مؤسسة ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

تغییر انرژی جنبشی پیچکی با زمان متأثر از چندین عامل واداشت نظیر همگرایی شار آزمین‌گرد، همگرایی شار کل انرژی، تبدیل کژفشاری و تبدیل فشاروردی است. در این تحقیق با استفاده از داده‌های بازتحلیل NCEP/NCAR توزیع میانگین همادی این عوامل واداشت همراه با تولید انرژی پتانسیل در دسترس پیچکی در ماه‌های بحرانی مثبت و منفی نوسان اطلس شمالی (NAO) در ناحیة مدیترانه و خاورمیانه بررسی شده ‌است. ازآنجاکه در میانگین‌گیری زمانی جملات واداشت، بخشی از مقادیر مثبت و منفی با یکدیگر خنثی می‌شوند، علاوه بر میانگین‌گیری کلی، به طور جداگانه میانگین مقادیر مثبت و منفی این جملات نیز محاسبه و تفسیر شده است.
نتایج نشان می‌دهد که میانگین انرژی جنبشی پیچکی در ناحیه‌ی مدیترانه در دو فاز NAO تفاوت چندانی ندارد، ولی با حرکت به سمت شرق، مقدار آن در فاز مثبت زیادتر می‌شود. همچنین بزرگی همة جملات محاسبه شده در فاز مثبت در این ناحیه، بیشتر از فاز منفی است. جملة تبدیل کژفشاری در عرض‌های بالاتر دارای مقادیر بیشتری است ولی در نواحی جنب حاره‌ای، جملة تبدیل فشاروردی چیره است. بیشینة مقادیر این جمله در شمال محور جت جنب حاره به صورت دو سلول مجزا در غرب ایران و مرکز مدیترانه قرار گرفته و کمینة آن در جنوب محور جت و روی دریای سرخ دیده می‌شود، به‌گونه‌ای‌که بزرگی همة این مراکز در فاز مثبت بزرگ‌تر از فاز منفی است.
بردار شار انرژی نشان‌دهندة انتقال انرژی از غرب اقیانوس اطلس و شمال اروپا به ناحیة مدیترانه است که در فاز مثبت مقدار آن کمتر است. در مرکز دریای مدیترانه، ناحیة واگرای انرژی دیده می‌شود و مقدار آن در فاز مثبت به مراتب بزرگ‌تر از فاز منفی است. وجود ناحیة واگرایی در این ناحیه نشانگر وجود یک منبع قوی انرژی جنبشی پیچکی در این ناحیه است. جهت بردارهای شار آزمین‌گرد نیز نشانگر انتقال انرژی از این ناحیه به سمت جنوب شرق است، به‌طوری‌که در فاز مثبت یک ناحیة همگرا روی دریای سرخ و شمال شرق افریقا به روشنی دیده می‌شود. بزرگی این ناحیة همگرا در فاز مثبت بیش از فاز منفی است و می‌تواند دلیل تشدید جت جنب حاره در فاز مثبت باشد. همچنین از الگوی جملة تولید کژفشاری چنین بر می‌آید که ارتباط منطقة چرخندزای مدیترانه با مسیر توفان اطلس در فاز مثبت NAO ضعیف‌تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An energetic study of the relation between NAO and the large-scale tropospheric flow in South West Asia

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Nasre Esfahani 1
  • Farhang Ahmadi- Givi 2
  • Ali Reza Mohebalhojeh 3
1
2
3
چکیده [English]

Previous studies show that the North Atlantic Oscillation (NAO) is the dominant mode of variability in the northern hemisphere winter with marked climatic effects on its downstream regions. In this article the effects of some important forcing terms in the time tendency equation of the Eddy Kinetic Energy (EKE) in critical positive months (CPM) and critical negative months (CNM) of the NAO are studied using NCEP/NCAR reanalysis data. The data covered span the years 1950-2005 for the winter months (December to February). The critical months are defined on the basis of the monthly index of NAO and include 29 CPM and 33 CNM. The selected forcing terms include baroclinic conversion (BCC), barotropic conversion (BTC), convergence of total energy flux (CTF) and ageostrophic flux (CAF). The ensemble mean of vertical average of these forcing terms as well as the baroclinic generation (BCG) term, representing the generation of available potential energy, are computed over an area from 0 to 90E and 20N to 70N for CPM and CNM. In addition to the usual ensemble mean, to avoid cancellation, separate averages are also taken of the positive and negative values of the foregoing quantities.
The results indicate that there is no considerable difference in the amount of EKE between CPM and CNM in the Mediterranean region. However, moving eastward, the values of EKE become greater in the CPM than in the CNM in such a way that the difference between the two reaches its maximum over the South West of Iran. In the CPM, all of the computed forcing terms are larger than in the CNM. This is particularly true for the extreme. The largest values of BCG are observed in high latitudes with two distinct centers of maxima for the CPM and CNM. In the Mediterranean region, the average over the positive values of the BCG shows greater values in CPM, whereas the average over the negative values shows negligible differences between CPM and CNM. Despite the greater generation of available potential energy in the Mediterranean region in CPM, it seems that the other terms act in such a way as to make the mean EKE nearly equal in the CPM and CNM.
In the Mediterranean region and the Middle East, the BTC is the dominant forcing term in EKE production. The comparison of the distribution of BTC and the situation of 300-hPa subtropical jet shows that the two maxima centers of BTC (in the west of Iran and the central Mediterranean) are located in the north of the subtropical jet. The minimum values of BTC are observed in the Red Sea in the south of the subtropical jet in winter. The interesting point is that the magnitude of the BTC term in CPM is greater than CNM, coinciding with a stronger subtropical jet. This fact points to a direct relation between the magnitude of BTC and the intensity of the subtropical jet.
The maps of the ensemble mean of the negative and positive values of energy flux show the same pattern in CNM while some differences are observed in CPM. In the central Mediterranean region, there is energy divergence in both phases of NAO which is stronger in CPM. The direction of energy flux vectors indicates that energy radiated from the central Mediterranean region is transferred southeastward to an energy flux convergence over northeastern Africa and the Red Sea. This convergence is stronger and more extensive in CPM. Converting EKE to the zonal mean kinetic energy by the BTC in this area can be responsible for the observed stronger subtropical jet in CPM. In other words, the presence of a strong energy divergence in the central Mediterranean can be a significant source of energy for eastward travelling tropospheric disturbances in CPM.
The pattern of BCG shows considerable conversion of zonal mean available potential energy to eddy available potential energy in cyclogenesis centers in the Mediterranean region as well as in the west and east of Iran. The comparison of BCG in the two phases of NAO indicates that the connection of the Mediterranean storm track to the Atlantic storm track is weaker in CPM compared to the CNM. This means that in CPM, the Mediterranean storm track can act as a distinct center of action much in the same way as the Pacific and Atlantic storm tracks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baroclinic conversion
  • Barotropic conversion
  • Energy flux
  • jet stream
  • middle-east
  • North Atlantic Oscillation