راندگی پنهان چسکین و اثر احتمالی آن بر هزارة گمشده (دشت قزوین)

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ژئوفیزیک، گروه فیزیک زمین، مؤسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار، گروه فیزیک زمین، مؤسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

3 استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ایران

4 استادیار تکتونیک جنبا، دانشکدة زمین شناسی، دانشگاه کانتربری، نیوزیلند

5 استادیار ژئوفیزیک باستان‌شناسی، بخش باستان‌شناسی دانشگاه بردفورد، انگلستان

6 دانشیار، گرو.ه جغرافیای طبیعی، دانشکدة جغرافیای دانشگاه تهران، ایران

7 استادیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدة جغرافیای دانشگاه تهران، ایران

چکیده

کاوش‌‌های باستان‌‌شناسی در سه محوطة باستانی زاغه، قبرستان و سگزآباد در دشت قزوین در شمال غرب ایران مرکزی نشان می‌‌دهد که تپة باستانی زاغه در هزاره‌‌های ششم و پنجم پیش از میلاد مورد سکونت قرار داشته است. اما به دلایل نامعلومی زندگی در این تپه متوقف شده و با آغاز هزارة چهارم پیش از میلاد، در تپه قبرستان از سر گرفته شده است. زندگی در "قبرستان" برای هزار سال ادامه داشته و با توجه به فراوانی کوره‌‌‌های سفالگری یافت شده در آن، گمان می‌‌رود که این تپه در زمان خود یک مرکز صنعتی پر رونق، با وسعتی در حدود ده هکتار بوده باشد. با‌‌این‌حال معلوم نیست که چرا در آغاز هزارة سوم پیش از میلاد، زندگی در این تپه نیز متوقف شده است و از آن پس نزدیک به هزار سال (هزارة گمشده) نشانی از سکونت در حوالی آن یافت نمی‌‌شود؛ تا اینکه در اواخر هزارة سوم پیش از میلاد، گروهی از مردمان، این بار در تپه سگزآباد ساکن شدند.
بررسی پیشینة لرزه‌‌خیزی و لرزه‌‌زمین‌‌ساخت گسترة قزوین نشان می‌دهد که رخداد زمین‌لرزه به‌منزله یکی از دلایل ممکن در ترک سکونت در تپة باستانی قبرستان، کاملاً محتمل است. یکی از گسل‌‌هایی که جنبش روی آن می‌توانسته باعث ویرانی "قبرستان" شود، راندگی پنهان چسکین است که نخستین‌‌بار در این تحقیق معرفی می‌شود. همچنین میزان فعالیت این گسل با استفاده از سن‌‌یابی به شیوة لومینسانس برانگیخته شدة نوری (optically stimulated luminescence)، تعیین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cheskin blind thrust and its probable effect on the missing millennium (Qazvin plain)

نویسندگان [English]

  • reza Sohbati 1
  • Morteza Fattahi 2
  • Hasan Fazeli 3
  • Mark Quigley 4
  • Armin Schmidt 5
  • Ghasem Azizi 6
  • Mehran Maghsoudi 7
1
2
3
4
5
6
7
چکیده [English]

The archaeological investigations of three prehistoric tells (Zagheh, Qabrestan, and Sagzabad) located at a distance of ~2 km from each other in the Qazvin plain (NW Iran) indicates that Tepe Zagheh was occupied in 6th and 5th millennia B.C. But due to unknown reasons life at this site ceased and started in Tepe Qabrestan at the beginning of 4th millennium B.C. This tell was occupied for a millennium, and the abundance of pottery workrooms shows that this site was probably an industrial center with an area of ~10 hectares at the time. However, again due to unknown reasons, Qabrestan was deserted, and for ~1000 years (The Missing Millennium, 3000-2100 B.C) there was no sign of habitation around it until the end of the 3rd millennium B.C when this time Iron Age people settled in Tepe Sagzabad.
Among many possibilities from natural reasons such as climate change to human activities like war which could cause the abandonment of Qabrestan, the occurrence of an earthquake is also likely. According to past seismicity and the seismotectonics of the Qazvin region, the occurrence of an earthquake during the Missing Millennium is possible.
One of the active faults in the Qazvin region, whose movement could have led to the destruction of Tepe Qabrestan is the Cheskin Blind Thrust. This fault which was previously unknown has a length of at least 12 km and is capable of generating earthquakes with magnitudes of 6. Because of this and the importance of blind thrusts in general, we decided to determine the activity of this fault. We took a sample from the top of a fold from a ridge which was uplifted due to the activity of the Chekin Blind Thrust beneath. The age of this sample was determined by applying the OSL dating method. Using this age, we estimated an uplift rate of 1.9 ± 0.5 mm/yr. Considering a dip angle of 30°, we also estimated a convergence rate of 2.4-4.2 mm/yr and a slip rate of 2.8-4.8 mm/yr for this blind thrust. Using the Scholz’ relationship (1982) which relates the length of the fault to its average displacement per event, the average displacement on this fault is ~0.6 m. Division of this average displacement per event by the estimated slip rate leads to a return period of 125-214 years for the earthquakes on the Cheskin Blind Thrust.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cheskin Blind Thrust
  • OSL
  • Qazvin Plain
  • the Missing Millennium