تعیین سرعت امواج لرزه‌ای و مدل سرعتی پوسته فوقانی در ناحیه شبکه لرزه‌نگاری شیراز

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زلزله‌شناسی، گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

3 کارشناس ارشد زلزله‌شناسی، گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

چکیده

کشور ایران در میان دو صفحه سنگ‌سپهری (لیتوسفری) اوراسیا و عربستان قرار دارد که با آهنگی حدود mm/yr 25 هم‌گرا می‌شوند. کوتاه‏شدگی ناشی از این هم‌گرایی با فرورانش در مکران، چین‌خوردگی‌‌ و گسلش تراستی در کمربند کوهستانی زاگرس در جنوب، البرز و کپه‌داغ در شمال و نیز با لغزش در تعدادی گسل‌های امتداد‏‏لغز مهم (اغلب با روند شمال-جنوب) در ایران مرکزی، آشکار می‌شود. همین‌طور صفحه ایران یک ناحیه پهناور فشارشی در طول کمربند فعال کوه‌زایی آلپ-هیمالیا است که در بین صفحه عربی در جنوب غرب و سپر پایدار اوراسیا در شمال شرق قرار گرفته است. از این‌رو ایران یکی از نواحی فعال لرزه‏خیز جهان محسوب می‌شود. در این میان، ناحیه شیراز به‌سبب قرارگیری در نوار لرزه‏خیز جنوب ایران (ایالت لرزه‏زمین‌ساختی زاگرس) درخور توجه است.
به‌منظور بررسی و تعیین نسبت سرعت امواج لرزه‏‏ای Vp/Vs و سرعت انتشار فازهای متفاوت، داده‏های زمین‌لرزه‌‌‏هایی که از 2002 تا 2009 در ایستگاه‏های شبکه لرزه‏نگاری شیراز ثبت شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق با رسم منحنی زمان-سیر فاز‏های ثبت شده برای یک منطقه به مرکزیت شیراز و شعاع تقریبا 150 کیلومتر سرعت فازهای متفاوت Pg، Pn، Sg و Sn ‏به‌ترتیب برابر با 02/0 ± 16/6Vpg = ، 02/0 ± 71/3Vsg = ، 1/0±8/7Vpn = و04/0 ± 77/4Vsn = تعیین شد. همچنین با استفاده از زمان‌‌‌‌‌‌سیر و زمان رسید امواج لرزه‏ای ثبت شده در شبکه لرزه‌نگاری شیراز، متوسط نسبت سرعتی VP/VS برابر با 77/1 به‌دست آمد. درضمن در این تحقیق 78 زمین‌لرزه‌‌ از مجموع زمین‌لرزه‌‌‏های ثبت شده در این منطقه که دقت مناسبی داشتند، انتخاب شد و با استفاده از داده‏های 78 زمین‌لرزه‌‌ موردنظر، با به‌کارگیری نرم‌افزار ولست، ساختار سرعتی در ناحیه مورد بررسی تعیین ‏شد. نتایج به‌دست آمده حاکی از وجود سه ناپیوستگی در عمق‌‌های 6، 10 و14 کیلومتر است، همچنین سرعت امواج تراکمی در لایه اول 68/5 کیلومتر بر ثانیه، لایه دوم 88/5 کیلومتر بر ثانیه لایه سوم 54/6 کیلومتر برثانیه و نیم فضا 66/6 کیلومتر بر ثانیه به‌دست آمد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determination of velocity of seismic waves and upper crustal velocity model in Shiraz seismological network

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Azhari 1
  • Mahdi Rezapour 2
  • Mostafa Javan-Mehri 3
1
2
3
چکیده [English]

Iran is located between two lithospheric plates (Euroasia, Arabian) and these two plates converge toward each other with a velocity of 25 mm/yr rate. Shortening that produced from this convergence with Makran subductin shows faulting and folding in Zagros orogenic belt, Alborz and Kopedagh in north and sliding in sum strike slip faults with north-south trend in central Iran.
The NW-SE trending Zagros fold and thrust belt, extends for about 1800 km from a southeast of the East Anatolian Fault in northeastern of Turkey to the Strait of Hormuz, where the north-south trending Zendan-Minab-Palami fault system separates the Zagros belt from the Makran accretionary prism.
The Zagros range currently accommodates almost half of NS shortening between the Arabia and Eurasia. This active fold and thrust belt is subdivided into five morphotectonic units: the High Zagros Thrust Belt, the simple Fold Belt, the Zagros Fordeep, the Zagros Coastal Plain and the Persian Gulf-Mesopotamian lowland. The studied region in this paper located in Fars province, in the High Zagros Thrust Belt, north Eastern part of this region is Abarkuh desert that located in central Iran is less active than the other border region around studied region.
The west and southeastern part of this region is located in Zagros seismotectonic province that a lot of earthquakes were seen. For study of velocity of seismic waves and upper crustal velocity model in Shiraz region the recorded data by Shiraz seismic network during 2002 to 2009 were used and for seismicity, International Seismological Centre (ISC) catalog, Harvard Centroid Moment Tensor (CMT) catalog and historical earthquakes catalog (Ambraseys and Melville, 1982) were used.
Crustal structure of this region is a particular issue that is not yet resolved in the studied region. In order to study the crustal structure of studied region, we use Shiraz network that have 5 stations, To assesse the velocity model, subset of 78 events was selected that recorded by minimum of 4 stations, with an azimuthal gap less than 270?, residual RMS less than 0.3s and uncertainties in epicenter less than 6 km and depth less than 10 km. Consequently using these events, a crustal velocity model obtained with VELEST software for the upper crustal velocity model beneath studied region.
The calculated velocity model for the studied region showed three discontinuities in 6, 10 and 14 kilometer depths. P wave velocity has been obtained 5.68 km/s, 5.88 km/s, 6.54 km/s and 6/66 for the first layer, second layer third layer and half space, respectively.
Plotting Tsj-Tsi (S arrival time to stations i and j respectively for same event) versus Tpj-Tpi (P arrival time to stations I and j respectively for same event) for all events and all stations, Vp /Vs ratio was computed about 1.77 with 908 arrival times.
Comparison of obtained VP/VS value with other research results shows that there is not a significant difference between them. Also, local velocity curves for Pg, Pn, Sg, and Sn phases are obtained in the study area by using the data base 2002 through 2009. The slopes of these curves give crustal P and S velocities of 6.16±0.02 and 3.71±0.02 kms-1, and Moho P and S velocities of 7.8±0.1 and 4.78±0.04 kms-1, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • compressional wave
  • Crustal velocity model
  • seismicity
  • Shiraz seismic network
  • VELEST