مقایسة طرحواره‌های گسیل گردوخاک در برآورد شار قائم آن در نواحی چشمه‌ای ایران

نویسندگان

1 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

3 استاد، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش شبیه‌سازی‌های آهنگ گسیل گردوخاک در ایران توسط دو طرحوارة مارتیکورنا- برگامتی- آلفارو (MBA) و شائو در 24 می 2012، که پدیدة گردوخاک در بسیاری از نقاط کشور گزارش شده بود، باهم مقایسه شده است. داده‌های لازم برای اجرای طرحواره‌ها از شیبه‌سازی مدل WRF بدست آمده است. بررسی‌ها نشان داد که تعداد چشمه‌های گردوخاک حاصل از طرحواره MBA کمتر از طرحواره شائو است. شار قائم گردوخاک (VDF) طرحواره MBA در بعضی نواحی چشمه‌ای بزرگ‌تر و در بعضی دیگر کوچک‌تر از طرحواره شائو است. در مناطقی که طرحواره شائو مقدار صفر را برای VDF برآورد کند، طرحواره MBA نیز همین مقدار را برآورد می‌کند، اما برعکس آن لزوماً درست نیست. در تاریخ مورد بررسی هر دو طرحواره بیشینه VDF را در ساعت 11 نشان داده­اند. بیشینة  VDFتوسط طرحواره شائو  8/86 در نقطة 27/30 و 35/57 و توسط طرحواره MBA برابر  45/18 در نقطة 24/33 و 35/51 رخ داده است. طول زبری و فشار موم‌سانی خاک به‌ترتیب تأثیرگذارترین پارامتر‌ها در برآورد VDF با طرحواره‌های MBA و شائو هستند. سرعت اصطکاکی و پارامتر‌های سطح و خاک در برآورد شار قائم گردوخاک آن‌قدر پیچیده عمل می‌کنند که در مقایسة برآوردهای طرحواره‌ها باید تأثیر هم‌زمان آنها را در نظر گرفت. بیشینه VDF در زمان‌هایی از شبانه‌روز است که رطوبت خاک کمینه و سرعت اصطکاکی ( ) بیشینه مقدار را داشته باشد. همچنین، در هر ناحیه‌چشمه‌ای به­دلیل تغییرات ناچیز رطوبت خاک در یک شبانه­روز، تغییرات شبانه‌روزی شار قائم گردوخاک بیشتر متأثر از تغییرات شبانه‌روزی سرعت اصطکاکی است. ارزیابی این طرحواره‌های گسیل، نیازمند برآورد VDF به روش‌های تجربی و یا سنجش از دور است. 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparison of dust emission schemes in estimation of vertical dust flux in dust source regions of Iran

نویسندگان [English]

  • Lida Khosrosereshki 1
  • Parviz Irannejad 2
  • Abbas Ali Aliakbari-Bidokhti 3
1 M.Sc.in Meteorology, Space Physics Department, Institute of Geophysics, University of Tehran, Iran
2 Associate Professor, Space Physics Department, Institute of Geophysics, University of Tehran, Iran
3 Professor, Space Physics Department, Institute of Geophysics, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The first step in studying dust events is the estimation of dust emission from sources. In this study, the simulations of the vertical dust flux (VDF) over Iran by the MBA (Marticorena, Bergametti, and Alfaro) and Shao schemes are compared. The MBA scheme is energy-based and derived on the basis of energy balance between the kinetic energy of saltating particles and binding energy of the surface during the bombardment. The Shao scheme, on the other hand, is a volume removal- based approach, in which dust emission rate is estimated on the basis of the volume removed by saltating particles when they impact the surface. Because of the difficulty in measuring interparticle binding forces (or energy), Shao scheme uses the plastic pressure. This quantity is directly related to interparticle binding forces (or energy). The plastic pressure, that shows the surface resistance against the penetration of impacting particles, varies between Pa for light spray fine soil and Pa for deep wetted soil.
Another difference between the Shao and MBA schemes is in their parameterizations of the threshold friction velocity, at which the wind erosion is initiated. The surface and soil- related factors, which are introduced as roughness and moisture correction functions, are different in Shao and MBA schemes. Final vertical dust flux estimation is different among various versions of the Shao scheme. In this study, we use the version introduced by Shao (2004). The required data to estimate vertical dust flux by the dust emission schemes, including friction velocity, soil moisture, soil texture, surface cover fraction and roughness length were obtained from WRF model. Soil particle size distribution and plastic pressure for different grid squares are estimated based the soil texture data by reviewing the literature.       
In this study, dust source regions and emission rates estimated by different parameterization schemes are compared for the 24th May 2012, when dust event was reported in many stations of Iran. According to results, compared to the Shao scheme, the MBA predicted smaller number of source regions in Iran. The vertical dust flux simulated by MBA is higher than that by the Shao scheme in some common source regions, but lower in some others. After applying roughness and moisture correction functions to the threshold friction velocity, the VDF simulated by the MBA will be zero wherever the Shao schemes’ VDF is zero, but this is not necessarily true the other way. Both of the schemes simulated the maximum VDF at 11am. The highest value of the estimated VDF was  (for the grid centered at , ) by the Shao scheme, while it was   (or the grid centered at , ) for the MBA scheme.
The most influential parameters in the estimation of VDF are the roughness length and plastic pressure in MBA and Shao, respectively. Impacts of the friction velocity, and surface and soil- related factors on the estimated vertical dust flux, though complicated, should be considered simultaneously. In every source region, VDF increases when the soil moisture decreases and the friction velocity increases. Furthermore, the VDF variation during a day is mainly affected by daily changes of the friction velocity, because of negligible changes in the soil moisture during the day. Thorough evaluation of these schemes requires experimental and remote sensing data.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • MBA scheme
  • Shao scheme
  • Threshold friction velocity
  • Soil plastic pressure
  • Roughness length
  • Vertical dust flux