معیار دوران متوسط نووژیلو بعنوان یک پارامتر اسکالر تغییر شکل سطح زمین در مقیاس محلی (مطالعه موردی: شمالغرب ایران)

نویسندگان

1 دانشکده مهندسی نقشه برداری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

2 دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی دانشکده نقشه برداری گروه ژئودزی

چکیده

در این مقاله به بررسی یک معیار عددی جدید بنام نووژیلو جهت محاسبه دوران متوسط به‌کمک روش تفاضل محدود در فضای پوسته زمین و در محدوده شمالغرب ایران به‌ویژه شمال گسل تبریز پرداخته شده است. برای رسیدن به این هدف ابتدا تنسورهای استرین و دوران خطی، روی سطح پوسته زمین بر مبنای نظریه پوسته در مکانیک محیط‌های پیوسته، با استفاده از روش تفاضل محدود محاسبه شده و سپس معیار دوران متوسط نووژیلو با استفاده از مؤلفه‌های تنسورهای استرین و دوران خطی استخراج می-شود. نتایج بدست آمده از تنسورهای استرین و دوران خطی در فضای پوسته با استفاده از مشاهدات ژئودتیکی (GPS) سال 2005 ایران سراسری، تطابق خوبی با نتایج کارهای قبلی دارد. نتایج بدست آمده از معیار دوران متوسط نووژیلو در فضای پوسته بخشی از فلات آذربایجان، نشان‌دهنده آن است که بیشترین دوران راستگرد در منطقه مربوط به ایستگاه YKKZ به مقدار ( deg/Myr631/. ± 975/2) می‌باشد. ویژگی مهم بررسی معیار دوران متوسط نووژیلو روی پوسته زمین نسبت به بررسی این معیار در سیستم مختصات کارتزین، این است که نتایج بدست آمده روی پوسته زمین بسیار نزدیک به نتایج مطالعات قبلی که روی دوران بلوک‌ها در مناطق مختلف آذربایجان صورت گرفته، می‌باشد. دقت بدست آمده برای این معیار در فضای پوسته در اکثر ایستگاهها قابل قبول می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Novozhilov Mean Rotation as a scalar earth surface deformation measure in local scale (Case study: N-W of Iran)

نویسندگان [English]

  • Rahim Javadi Azar 1
  • Behzad Voosoghi 1
  • Mir Reza Ghaffari Razin 2
1 Faculty of Geodesy and Geomatics Eng., K. N. Toosi Univ. of Tech., Tehran, Iran
2
چکیده [English]

The regions of northwestern Iran, eastern Turkey and Caucasus are one of the most intriguing regions of the Arabia-Eurasia collision. It is a pure intercontinental collision zone with the highest elevation in western Asia. This region is known for a spatial separation of sub-parallel thrusts and strike-slip faults. Iranian plateau includes two major mountain belts, hence Alborz in the north and Zagros in the south and west of Iran. Azerbaijan includes Alborz mountains, Talesh and Lesser Caucasus along with mountains in the Azerbaijan plateau. Azerbaijan is between great mountains of Caucasus in the north and Alborz in the east and distance away from Zagros in the south. A lot number of faults including Tabriz fault and Aras fault meet in the west of the study area.
One of the most fundamental and important a new area of research in geodesy is earth surface deformation modeling at local and global scales. Also, check out the effective factors in deformation, and offers various computation methods in order to determine the movement of the earth's crust are considered as a recent development in geodesy. In recent years, space geodetic techniques with high precision and reliability have provided new sources of information to determine the geodetic positions. This information used for the detection and quantification of surface deformations. In this paper, Novozhilov method has been studied for mean rotation calculation with finite difference approach on earth surface in N-W of Iran especially north Tabriz fault. To achieve this goal, linear strain and rotation tensors on earth surface based on shell theory in continuum mechanics will be calculated using finite difference approach and then the mean rotation is extracted using linear strain and rotation tensors. Finite difference method is numerical methods based on mathematical discretization of the equations of boundary problems. By using this method, continuous process is studied in a finite number of sufficiently small time intervals. So it is possible, in these small intervals, the function approximated by approximate expressions. In each elementary interval is the integration, with the results of integration in the previous interval are taken as initial for the next time interval.
In the fourth decade of the 20th century Novozhilov obtained a measure of the mean rotation by modifying a previous definition produced by Cauchy. In the literature, this measure has been named Novozhilov's mean rotation measure ever since. The measure introduced by Novozhilov for the mean rotation indicates the importance of the infinitesimal rotation tensors.
The results obtained from linear strain and rotation tensors that computed using geodetic observations (GPS) in 2005, have good agreement with the results of previous work. The results of Novozhilov’s mean rotation criteria in the part of the Azerbaijan plateau shows that the highest right turn rotation is related to YKKZ station (2.975±0.631deg/Myr). An important feature of Novozhilov’s mean rotation analysis on earth surface than analysis of this parameter in Cartesian system is that the results of this measure on earth surface is very close to the results of previous studies on blocks rotation in different areas in Iran. Accuracy of this measure on earth surface is acceptable in most parts of the case study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earth surface deformation analysis
  • Strain tensor
  • Rotation tensor
  • Mean Rotation (Novozhilov)
  • Finite difference
جعفری، م.، 1388، بررسی و تعیین تغییرات انحنای پوسته زمین در ایران بوسیله مشاهدات GPS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ژئودزی، دانشکده نقشه‌برداری، دانشگاه خواجه‌نصیرالدین‌طوسی.
جمور، ی.، موسوی، ز.، نانکلی، ح.، صدیقی، م. و توکلی، ف.، 1386، برآورد اولیه میدان سرعت و استرین از شبکه دائمی GPS ایران برای اهداف ژئودینامیک(IPGN)، اولین همایش پیش نشان‌گرهای زلزله، 15 اسفند 1386، مرکز مطالعات پیش‌نشان‌گرهای زلزله مؤسسه ژئوفیزیک.
درویش‌زاده، ع.، 1372، زمین‌شناسی ایران، انتشارات نشر دانش امروز.
رئوفیان نایینی، م.، 1387، برآورد تنسور کرنش در شبکه ژئودینامیک کشور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ژئودزی، دانشکده فنی، دانشگاه تهران.
زارع، م.، 1380، خطر زمین‌لرزه و ساخت و ساز در حریم گسل شمال تبریز و حریم گسلش گسل‌های زمین لرزه‌ای ایران، پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، سال چهارم، شماره دوم و سوم، تابستان و پاییز 1380، صص 46-57.
زمانی قره چمنی، ب.، 1390، مدل زمین‌ساخت فلات آذربایجان (شمال گسل تبریز و جنوب ارس)، 21 تیر 1390، م. علوم زمین، شماره 87.
شهامت، ا.، 1381، بررسی نقش تنسور دوران به‌عنوان یک معیار تغییر شکل در مطالعه پدیده‌های ژئودینامیکی در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ژئودزی، دانشکده نقشه‌برداری، دانشگاه خواجه‌نصیرالدین‌طوسی.
فخرائی، ز.، پورکرمانی، م. و مؤید، م.، 1388، زمین‌شناسی ساختمانی، لرزه‌خیزی و لرزه زمین‌ساخت سد خاکی ورزقان میانه، پاییز 1388، فصلنامه علمی‌پژوهشی زمین
و منابع واحد لاهیجان،سال اول، شماره اول.
موسوی، ز.، 1384، پهنه‌بندی و تعیین نرخ تغییرات ممان لرزه‌ای در ایران بر پایه مشاهدات GPS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ژئودزی، دانشکده نقشه‌برداری، دانشگاه خواجه‌نصیرالدین‌طوسی.
Altiner, Y., 1999, Analytical surface deformation theory for detection of the Earth’s crust movments, Springer-Verlag. Berlin Heidelberg.
Berberian, M., 1997, Seismic source of the
 
 
transcaucasian historical earthquakes. in: historical and prehistorical earthquakes in the caucasus (D. Giardini and S. Balassanian, eds.), NATO ASI Series, 2. Environment- Vol. 28, 233-311, Kluwer Academic Press, the Netherlands.
Coopley, A. and Jackson, J., 2006, Active tectonic of the Turkish – Iranian Plateau, TECTONICS, VOL. 25, TC6006, doi: 10.1029/2005TC001906.
Jamour, Y., Vernant, P., Nankali, H. and Tavakoli, F., 2011, NW Iran-eastern Turkey present-day kinematics: Results from the Iranian permanent GPS network, Earth and Planetary Science Letters, 370, 27-34.
Eringen, A. C., 1962, Nonlinear theory of continuous media: McGraw-Hill. New York.
Heitz, S., 1988, Coordinates in geodesy, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.
Karimzadeh, S., Cakir, Z., Osmanoglu, B., Schmalzle, G., Miyajima, M., Amiraslanzadeh, R. and Djamour, Y., 2013, Interseismic strain accumulation across the North Tabriz Fault (NW Iran) deduced from InSAR time series: Journal of Geodynamics, 66, 53-58.
Masson, F., Anvari, M., Djamour, Y., Walpersdorf, A., Tavakoli, F., Daignieres, M., Nankali, H. and Vav Grop, S., 2007, Larg-scale velocity field and strain tensor in Iran inferred from GPS measurements: new insight for the present-day deformation pattern within NE Iran, Geophys. J. Int., 170, 436-440.
Mousavi, Z., Walpersdorf, A., Walker R. T., Tavakoli, F., Pathier, E., Nankali, H., Nilfouroushan, F. and Djamour, Y., 2013, Global Positioning System constraints on the active tectonics of NE Iran and the South Caspian Region: Earth and Planetary Science Letters, 08/2013.
Nilfouroushan, F., Hodacs, P., Koyi, H. and Sjoberg, L., 2012, Geodetic horizontal velocity and strain rate fields around Lake Vanern (SW Sweden) derived from GPS measurements between 1997 and 2011: Proc. EGU General Assembly Conference, 04/2012.
Terada, T. and Miyabe, N., 1929, Deformation of earth crust in Kiranasai District and its relation to the orographic feature, Bulletin of Earthquake Research Institute, 7, 223-241, University of Tokyo.
Vanicek, P. and Krakiwsky, E., 1982, Geodesy: the concepts, North-Holand.
Voosoghi, B., 2000, Intrinsic deformation analysis of the Earth surface based on 3-dimensional displacement fields derived from space geodetic measurements, Ph.D. thesis, Institute of Geodesy, University at Stuttgart, Germany.
Zarifi, Z., Nilfouroushan, F. and Raeesi, M., 2013, Crustal stress map of Iran, insight from seismic and geodetic computations, Pure Appl. Geophys, 170, 1361-1672.