تعیین دقیق ژئوئید برای مدل چگالی به‌دست آمده از میدان ثقل زمین

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده مهندسی نقشه‌بردارای، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد سازمان نقشه‌بردداری کشور، تهران، ایران

3 مدیر عملیات لرزه‌نگاری شرکت ملی نفت ایران

چکیده

در تعیین دقیق ژئوئید به روش استوکس- هلمرت، به مدل توزیع چگالی برای توپوگرافی زمین نیاز است. مدل چگالی توپوگرافی برای تعیین دقیق اثرات توپوگرافی روی شتاب ثقل و پتانسیل و تبدیل بی‌هنجاری (آنامولی) جاذبه مشاهداتی (فضای واقعی) به بی‌هنجاری هلمرت (فضای هلمرت) به‌کار می‌رود. مقدار عددی چگالی در سطح زمین بین 1 تا 1ر3 (gcm-3) متغیر است ولی در بیشتر موارد از
مقدار متوسط 67/2 گرم بر سانتی‌متر مکعب برای تعیین ژئوئید مورد قرار می‌گیرد که موجب خطا در محاسبه ارتفاع ژئوئید در حدود دسی‌متر می‌شود.
برای تعیین چگالی توپوگرافی، ابتدا اثرات طول موج‌های بلند موجود در بی‌هنجاری جاذبه بوگه ناشی از بی‌هنجاری‌های چگالی واقع در اعماق و دیگر اثرات طول موج بلند نظیر اثر ایزوستاسی و لایه‌های سبک با گستره وسیع احتمالی در منتل بالایی و عوارض سبک ساختارهای زمین‌شناسی با گستره وسیع احتمالی منطقه‌ای را با استفاده از مفاهیم فیزیکی و در مقایسه بی‌هنجاری جاذبه بوگه با بی‌هنجاری جاذبه هوای آزاد در منطقه حذف می‌کنیم و سپس با استفاده از مدل‌های جهانی ژئوپتانسیل، بی‌هنجاری باقی‌مانده محلی را جدا می‌سازیم. با استفاده از آنالیز طیفی و به‌کارگیری فیلترهای متفاوت، این جداسازی را ادامه می‌دهیم و آنامولی‌های جدا شده را منتسب به اعماق متفاوت نسبت می‌دهیم و مدل سه‌بعدی پوسته (تا عمق حدود 20 کیلومتر) را ایجاد می‌کنیم. در روندی تکراری و با کمک روش معکوس، مدل چگالی را تصحیح می‌کنیم، یعنی مقدار تفاوت جواب مدل با مشاهدات را به حد قابل قبولی کاهش می‌دهیم.
میزان اثر بی‌هنجاری چگالی در ارتفاع ژئوئید حداقل و حداکثر 73- و 103 سانتی‌متر با انحراف معیار و RMS به ترتیب 7 و 8 سانتی‌متر است. با توجه به اعداد به‌دست آمده می‌توان نتیجه گرفت که برای تعیین ژئوئید دقیق اطلاع از میزان چگالی واقعی توپوگرافی لازم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gravity field implied density modeling of topography, for precise determination of the geoid

نویسندگان [English]

  • M. Najafi-Alamdari 1
  • M. Sedighi 2
  • S. H. Tabatabaie 3
1 Associate Professor, Faculty of Geodesy and Geomatics Engineering, K.N.Toosi University of Technology, Tehran, Iran
2 Senior technical staff, National Cartographic Center (NCC), Tehran, Iran
3 Land seismic manager, National Iran Oil Company (NIOC), Exploration management Dept., Tehran, Iran
چکیده [English]

Precise determination of the geoid using the Stokes-Helmert approach requires a density distribution model within the topography. The model is used for precise evaluation of topographical indirect effects on gravity and potential applied in transforming between the real and the Helmert spaces. The range of mass density variation within the topography is between 1000 and 3100 kg.m-3. Assigning the global average value of  kg.m-3 at a point, instead of its real point value, may cause errors of decimeter magnitude in the geoid determination. A regional-local gravity anomaly separation technique using Bouguer gravity anomaly (BA) along with the Free air gravity Anomaly (FA) in the region of Iran are used to estimate the local topographical effect on gravity from the observed anomalies after eliminating the non-density origin long wavelength including isostatic features into the observed BA. A Global Geopotential Model (GGM) is also used to eliminate the deep sited density-origin long wavelength features from the observed anomalies as well. Then, the power spectral analysis, apparent density mapping, and forward modeling techniques are used to convert the local topographical effect on gravity into the corresponding 3-D density model (GRADEN) model in the region. The model showed thorough correlation with the superficial geological density (GEODEN) model at the surface level, provided that the reliable digitization of the model is in order. The GRADEN model minus the constant density demonstrates contributions up to a meter in mountainous areas and 7cm in the RMS scale to the geoid in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geoid
  • Bouguer anomaly
  • Regional local separation
  • Stokes-Helmert
  • Geopotential model